1. WSTĘP

1.1. Podział administracyjny

Wigierski Park Narodowy wykonuje swoje zadania statutowe w oparciu o podział organizacyjny wprowadzony w 1996 roku. Wygląda on następująco: Park dzieli się na dwa obręby ochronne: Obręb Ochronny Wigry, Obręb Ochronny Maćkowa Ruda oraz Wydzielony Wodny Obwód Ochronny Wigry.

W Obrębie Ochronnym Wigry funkcjonuje 5 Obwodów Ochronnych, mianowicie:

• Obwód Ochronny Lipniak - powierzchnia zarządzana przez WPN - 921,23 ha
• Obwód Ochronny Krzywe - powierzchnia zarządzana przez WPN - 973,01 ha
• Obwód Ochronny Leszczewek - powierzchnia zarządzana przez WPN - 866,64 ha
• Obwód Ochronny Gawarzec - powierzchnia zarządzana przez WPN - 903,55 ha
• Obwód Ochronny Słupie - powierzchnia zarządzana przez WPN - 975,23 ha

Obręb Ochronny Maćkowa Ruda składa się także z 5 Obwodów Ochronnych, mianowicie:

• Obwód Ochronny Powały - powierzchnia zarządzana przez WPN - 596,91 ha
• Obwód Ochronny Krusznik - powierzchnia zarządzana przez WPN - 1089,85 ha
• Obwód Ochronny Lipowe - powierzchnia zarządzana przez WPN - 1011,72 ha
• Obwód Ochronny Mikołajewo - powierzchnia zarządzana przez WPN - 1117,11 ha
• Obwód Ochronny Wysoki Most - powierzchnia zarządzana przez WPN - 1128,61 ha

Wydzielony Wodny Obwód Ochronny Wigry funkcjonuje w ramach następujących jezior:

•  Wigry - 2199,72 ha
•  Pierty - 237,53 ha
•  Białe - 101,50 ha
•  Długie - 79,90 ha
•  Krusznik - 26,71 ha
•  Muliczne - 25,64 ha
•  Leszczewek - 21,85 ha
•  Mulaczysko - 18,19 ha
•  Omułówek - 17,80 ha
•  Postaw - 15,77 ha
•  Okrągłe - 14,32 ha
•  Suchar Wielki - 11,50 ha
•  Królówek - 10,07 ha
•  Czarne k. Bryzgla - 7,64 ha
•  Białe k. Piert - 6,07 ha
•  Klonek - 5,02 ha
• Czarne k. Gawrych Rudy - 2,79 ha

Powyższy podział administracyjny Wigierskiego Parku Narodowego wpływa korzystnie na jego funkcjonowanie. Średnia wielkość obwodu wynosiła w 1999 roku 958 ha.

1.2. Powierzchnia Parku

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów, z dnia 6 marca 1997 r., w sprawie Wigierskiego Parku Narodowego (Dz. U. Nr 24 poz. 124), powierzchnia Parku wynosi 15 085,49 ha. Wokół Parku utworzona jest strefa ochronna zwana otuliną o powierzchni 11 283,81 ha.

W załącznikach 1, 2, 3 do analizy przedstawiono zestawienia powierzchni Parku z wyszczególnieniem gruntów Skarbu Państwa oraz gruntów obcej własności według posiadanych rejestrów gruntów . Uwzględniono zmiany związane z prowadzonymi przez Park wykupami enklaw gruntów prywatnych położonych w granicach WPN.

1.3. Wykupy gruntów i budynków

W 1999 roku Wigierski Park Narodowy wykupił ze środków własnych grunty prywatne o powierzchni 0,81 ha (Ł-0,65, Ps-0,12, Ls-0,04) położone w obrębie ewidencyjnym Nowa Wieś nad rzeką Wiatrołużą i jeziorami Samle i Gałęziste. Wykupy gruntów w tym rejonie prowadzone były od 1996 r. (48,15 ha) przy pomocy środków finansowych Fundacji EkoFundusz.

Wartość zakupionego gruntu ustalono na podstawie operatu szacowania nieruchomości sporządzonego przez Firmę InterTim w Suwałkach oraz w drodze negocjacji z właścicielem gruntu.

Aktualnie Park nie posiada własnych środków na wykupy gruntów, dlatego stara się o pozyskanie ich z innych źródeł. W związku z zaistniałą w tym roku możliwością wykupu dwóch nieruchomości o pow. 13,94 ha w miejscowości Gawrych Ruda, WPN wystąpił w listopadzie 1999 r. do Polsko-Szwajcarskiej Komisji Środków Złotowych z wnioskiem o dofinansowanie projektu: „Wykup gruntów prywatnych stanowiących enklawy w ekosystemach leśnych Parku położonych w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów objętych ochroną ścisłą”.

Grunty oferowane do wykupu położone są na cennym pod względem przyrodniczym, a jednocześnie atrakcyjnym krajobrazowo terenie - w strefie ochronnej jezior Wigry i Długie (obszar ochrony ścisłej).

W roku 1999 Wigierski Park Narodowy nie dokonywał wykupu budynków.

1.4. Plan ochrony Wigierskiego Parku Narodowego

W 1999 roku zakończono prace nad Planem Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. W dniu 26 maja 1999 roku został podpisany z NFOŚiGW aneks do umowy dotacji zadania „Zakończenie prac nad projektem planu ochrony Wigierskiego Parku Narodowego”. Termin zakończenia prac na planem, ustalony w aneksie na 30.09 1999, został dotrzymany. W 1999 roku odbyły się dwa posiedzenia Komisji Konsultacyjnej d/s sporządzania planu ochrony Wigierskiego Parku Narodowego, zwanej w skrócie Komisją Planu:

1. Druga część II posiedzenia Komisji Planu, w dniu 12 marca 1999 r.

2. III posiedzenie Komisji Planu, w dniu 22 listopada 1999 r.

Z przebiegiem prac nad planem ochrony na bieżąco była zapoznawana Rada Naukowa Wigierskiego Parku Narodowego.

W dniu 22.11.1999 r. komisja w składzie: mgr inż. Zdzisław Szkiruć - dyrektor Parku, prof. dr hab. Aleksander Sokołowski - przewodniczący Rady Naukowej Parku, mgr inż. Włodzimierz Bobrzyk - zastępca dyrektora Krajowego Zarządu Parków Narodowych, przyjęła opracowany projekt Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego, stwierdzając jego poprawność merytoryczną i zgodność z obowiązującą instrukcją.

Dnia 30 listopada 1999 roku, projekt Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego został przekazany do zatwierdzenia Ministrowi Środowiska.

W 1999 roku na realizację planu ochrony wydano 130 300 zł, w tym dotacja NFOŚiGW wynosiła 115 300 zł. Od początku prac, na wykonanie planu ochrony wydano 2.149.704 zł, w tym łączna dotacja NFOŚiGW wynosiła 500.849 zł (23%), a udział własny WPN osiągnął 1.648.855 zł (77%).

W planie ochrony określono podstawowe zadania związane z ochroną Wigierskiego Parku Narodowego i jego przyrody na okres 20 lat. Zadania te dotyczą wszystkich zasobów Parku; przyrody ożywionej, nieożywionej i kultury materialnej oraz sposobów ich ochrony. W związku z tym, poszczególne operaty planu ochrony odnoszą się do występujących w Wigierskim Parku Narodowym ekosystemów (leśnych, nieleśnych i wodnych), zbiorowisk flory i fauny, elementów przyrody nieożywionej (gleba, woda), zasobów krajobrazowych i kulturowych, sposobu ich udostępniania i ochrony, a także przedstawiają ich układ przestrzenny i zachodzące między nimi zależności. Prace nad planem ochrony trwały 9 lat. Koordynatorem realizacji planu był prof. dr hab. Andrzej Richling.

W opracowaniu planu ochrony wzięli udział wybitni specjaliści związani od wielu lat z terenem WPN, reprezentujący następujące instytucje:

1. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Oddziały w Białymstoku i Warszawie,

2. Wydział Leśny SGGW w Warszawie,

3. Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie

4. Służba Ochrony Zabytków w Suwałkach,

5. Akademia Rolniczo- Techniczna w Olsztynie,

6. Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego,

7. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego,

8. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN w Warszawie,

9. Katedra Geografii i Turyzmu Wydziału Turystyki i Rekreacji AWF Poznań,

10. Instytut Ekologii PAN w Dziekanowie Leśnym,

11. Katolicki Uniwersytet Lubelski,

W pracach uczestniczyli również pracownicy WPN.

Wykonawcami planu byli :

1. Operat ochrony ekosystemów lądowych: Jerzy Solon, Anna Kozłowska
2. Operat ochrony ekosystemów leśnych: Adam Krzyżanowski, Marek Kloss, Jadwiga Kotowska, Wojciech Kotowski, Jerzy Gałajda, Przemysław Budzyński, Tadeusz Łęczycki, Wiesław Chruściel.
3. Operat ochrony ekosystemów wodnych: Bogusław Zdanowski (koordynacja i kierownictwo),
   Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Jolanta Ejsmont-Karabin, Joanna Hutorowicz, Janina Kamińska, Wanda Krzywosz, Alicja Robak, Jadwiga Zdanowska, Witold Białokoz, Łucjan Chybowski, Andrzej Hutorowicz, Maciej Kamiński, Andrzej Karabin, Lech Krzysztofiak, Tadeusz Krzywosz, Michał Osewski, Stanisław Prusik, Jacek Tunowski, Andrzej Świerzowski.
4. Operat ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych WPN: Piotr Pieczyński.
5. Operat ochrony walorów i zasobów przyrody nieożywionej i gleb: Andrzej Richling (koordynacja i kierownictwo), Ewa Smolska, Elżbieta Szulc-Trojan, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Bożena Kicińska, Krzysztof Olszewski, Elwira Żmudzka, Henryk Banaszuk, Przemysław Śleszyński.
6. Operat ochrony gatunkowej - fauny: Roman Andrzejewski (kierownictwo), Anna Krzysztofiak, Lech Krzysztofiak, Maciej Kamiński, Joanna Werka, Zenon Lewartowski, Elżbieta Chudzicka, Ewa Skibińska, Andrzej Weigle, Anna Korycka, Robert Rezmer, Stanisław Huruk.
7. Operat ochrony gatunkowej - flory: Hanna Werblan-Jakubiec, Izabella Kirpluk, Mariola Kukier-Wyrwicka,
   Aneta Nalborczyk-Wierzbicka.
8. Operat ochrony walorów i zasobów krajobrazowych- Andrzej Richling, Jerzy Solon, Ewa Malinowska.
9. Operat ochrony wartości kulturowych: Maciej Ambrosiewicz, Jerzy Brzozowski, Adam Żulpa.
10. Operat zagospodarowania przestrzennego: Janina Elżbieta Kamińska, Agnieszka Wojtych-Kowalewska.
11. Operat zagospodarowania turystycznego: Maciej Pietrzak
12. Operat generalny - elaborat: Andrzej Richling, Jerzy Solon, Andrzej Weigle, Dorota Zaborowska, Joanna Plit, Jan R. Olędzki, Zdzisław Szkiruć, Ewa Malinowska, Jerzy Lechnio, Piotr Pieczyński.

Projekt planu uzyskał pozytywne recenzje następujących specjalistów:

1. Prof. SGGW, dr hab. Tomasz Borecki - operat ochrony ekosystemów leśnych.

2. Dr Andrzej Michałowski - operat ochrony wartości kulturowych.

3. Dr hab. Michał Kozakiewicz - operat ochrony gatunkowej- fauny.

4. Prof. dr hab. Konstanty Lossow - operat ochrony ekosystemów wodnych.

5. Prof. UAM, dr hab. Daniela Sołowiej - operat ochrony walorów i zasobów przyrody nieożywionej i gleb.

6. Prof. dr hab. Romuald Olaczek - operat ochrony ekosystemów lądowych, operat ochrony gatunkowej- flory

7. Dr Jan Owsiak - operat zagospodarowania turystycznego

8. Prof. UMCS, dr hab. Krzysztof H. Wojciechowski - operat ochrony walorów i zasobów krajobrazowych

9. Mgr inż. arch. Jan Urbanowicz - operat zagospodarowania przestrzennego

Zatwierdzona dokumentacja planu ochrony będzie stanowić podstawę do osiągania statutowych celów i prowadzenia ochrony w Wigierskim Parku Narodowym.

1.5. Plany zagospodarowania przestrzennego, operat urządzeniowy

Wigierski Park Narodowy zakończył prace nad „Planem ochrony WPN” . Operat Generalny oraz operaty tematyczne zostały przyjęte przez Komisję Planu. Szczególnie istotnym dla zagospodarowania terenu parku było wykonanie operatu zagospodarowania przestrzennego Parku oraz sprecyzowanie wytycznych do planów zagospodarowania gmin. Wytyczne te zostały zaopiniowane przez Rady Gmin. Wszystkie operaty wraz z wymaganymi uzgodnieniami przesłane zostały do akceptacji Ministra Środowiska.

1.6. Kronika Parku

Kronika Wigierskiego Parku Narodowego prowadzona jest na bieżąco - ostatni tom obejmuje rok 1998. Opracowanie kroniki za 1999 rok będzie zakończone do końca marca br.

1.7. Bibliografia

Trwają prace nad uzupełnieniem wcześniej przygotowanego pierwszego tomu bibliografii Parku - obecnie opracowanie będzie obejmowało prace wydane do 1999 roku włącznie. Po korekcie merytorycznej i dołączenia spisu map tematycznych dotyczących Parku opracowanie zostanie przekazane do druku.

1.8. Łączność

Zgodnie z decyzją PAR ZO w Olsztynie Wigierski Park Narodowy wykorzystuje dwa kanały:

- k1-48.300 MHz.,

- k2-45.750 MHz.

W sieci rrl pracowało 18 stacji bazowych, 20 stacji przewoźnych i 46 stacji nasobnych. Stosowane były radiotelefony Motorola, Yaesu i Midland. Do końca roku 1999, zgodnie z zarządzeniem Nr 1/97 Prezesa Państwowej Agencji Radiokomunikacyjnej jednostki organizacyjne podległe resortowi ochrony środowiska muszą opuścić częstotliwość 45 MHz i przejść na pasmo 48 MHz. W Wigierskim Parku Narodowym tylko radiotelefony Motorola i Yaesu spełniają techniczne wymogi pracy w tym zakresie częstotliwości, stąd też zachodzi konieczność wymiany radiotelefonów Midland zakupionych w latach 1991 - 92 jeszcze w wersji pracy w niższych częstotliwościach (do 46 MHz). Wymiana dotyczy 10 szt. radiotelefonów nasobnych.

   Ważnym zadaniem dla Wigierskiego Parku Narodowego będzie utrzymanie prawidłowej pracy stacji stałej z ruchomymi, szczególnie na kanale wspólnym z Lasami Państwowymi. Stąd też konieczność budowy trzech stacji przekaźnikowych. Stacje wyeliminują większość obecnie pojawiających się zakłóceń i po wprowadzeniu radioprzemienników usprawnią łączność alarmową pomiędzy służbami dyżurnymi Państwowej Straży Pożarnej i Wigierskiego Parku Narodowego.

W roku 1999 wszystkie osady zamieszkiwane przez pracowników Służby Parku posiadały łączność przewodową i bezprzewodową.

Ponownie opracowano wniosek do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na dofinansowanie zadania pt. „Modernizacja systemu ochrony przeciwpożarowej w Wigierskim Parku Narodowym”, w którym zaplanowano usprawnienie sieci rrl. poprzez wprowadzenie stacji przekaźnikowych i wymianę radiotelefonów nasobnych typu Midland.

1.9. Przejmowanie nieruchomości Skarbu Państwa

W 1999 r. Park nie przejmowano nieruchomości Skarbu Państwa.

1.10. Projekt powiększenia Parku

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie Wigierskiego Parku Narodowego z dnia 6 marca 1997 r. ( Dz. U. Nr 24 poz. 124 ) powierzchnia Parku wynosi 15 085,49 ha i w 1999 r. nie uległa zmianie, ponieważ Park nie dokonywał wykupów gruntów poza swoimi granicami.

Zmieniła się natomiast struktura własności gruntów w związku z wykupem nieruchomości w Nowej Wsi, co szczegółowo przedstawiają załączniki nr 1, 2, 3 do analizy.

Zgodnie z zapisami wykonanego w tym roku planu ochrony WPN (Operat Generalny, część III, pkt.10.1), aktualny przebieg granic Parku jest optymalny i po wykonaniu drobnych korekt zarówno na plus jak i minus nie powinien ulegać istotnym zmianom. Jednak w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania ekosystemów Parku, oraz ochrony wyjątkowo cennych terenów, pozostających poza Parkiem niezbędna jest niewielka korekta granic Wigierskiego Parku Narodowego. W szczególności należy włączyć w granice Parku następujące obszary:

1. obszar gruntów położony na zachód od drogi Wiatrołuża - Kaletnik i na południe od skrzyżowania tej drogi z drogą do wsi Dębowo, aż do obecnej granicy Parku;

2. obszar gruntów przylegający do jeziora Pierty, obejmujący działki 59, 60, 61 i wszystkie położone od nich na południe (zgodnie z mapą gruntów wsi Piotrowa-Dąbrowa);

3. obszar z dominacją łąk na gruntach wsi Sarnetki, na których występuje bogata populacja Saxifraga hirculus. Obszar ten ograniczony jest od północy dzisiejszą granicą Parku i linią łączącą działki 229 i 230 (wg mapy gruntów wsi Sarnetki), na wschodzie dochodzi do rzeki Czarna Hańcza. Południowa granica obszaru do włączenia przebiega wzdłuż północnych krawędzi działek: 336, 318, 317, 316, 315, 314, 313, 310, 290/1, 289, 286, 284, 279, 70, 59, 58, 55, 54, 53, 52, 51, 50, 49, 47, 46, 45, 44, 43, 41, 40, 39, 38, 37, 36, 35, 33/1 aż do obecnej granicy Parku;

4. obszar gruntów wsi Gawrych Ruda, o szerokości ok. 100-200 m, obejmujący grunty hydrogeniczne, a przylegający od zachodu do obecnej granicy Parku w rejonie jezior Długie i Okrągłe (wg mapy podstawowej arkusz 215.344 działki o numerach: 36/1, 36/2, 36/3, 36/4, 37, 38, 39, 40/1, 40/3, 40/5, 40/6, 41/1, 41/2, 42 oraz północna, pastwiskowa część działek oznaczonych zbiorczym numerem 14/).

Wszystkie wymienione wyżej obszary, zgodnie z zaleceniami planu ochrony, po włączeniu w granice Parku należy wykupić i objąć ochroną częściową.

Jednocześnie, plan ochrony WPN sugeruje przekazanie innym podmiotom niektórych nieruchomości, znajdujących się poza granicami Parku.

1. W trakcie usprawniania systemów zarządzania lasami przez Nadleśnictwo Suwałki, WPN przejął małe kompleksy leśne stanowiące obszary oderwane od obszaru Parku oznaczone jako oddziały:

• 178/3 o pow. 3,63 ha - przy zachodnim brzegu jeziora Mozguć;
• 176 o pow. 1,59 ha - przy południowym brzegu jeziora Dowcień;
• 177 przy wschodnim brzegu jeziora Mozguć.

Trzy wymienione kompleksy leśne nie przedstawiają wysokiej wartości przyrodniczej, zwłaszcza oddz. 176. W tej sytuacji wnioskuje się o przekazanie tych gruntów na potrzeby Starostwa Suwalskiego z przeznaczeniem na urządzenie na tych obszarach ogólnodostępnych obiektów turystycznych w zamian za np. przekazanie na rzecz WPN mieszkań dla emerytów lub innych osób zajmujących potrzebne administracji WPN lokale. W ten sposób powstałaby możliwość funkcjonowania w strefie ochronnej WPN bazy turystycznej nie obciążającej substancji przyrodniczej Parku, ale dającą możliwość korzystania z urządzeń turystycznych WPN - szlaków, tras rowerowych itp. Przekazywanie tych gruntów powinno się odbywać etapami i w pierwszym etapie przekazanie powinno dotyczyć oddziału 176.

2. W minionych latach nadleśnictwo Suwałki zakupiło od rolnika we wsi Lipniak gospodarstwo rolne położone przy granicy WPN, stanowiące część oddziału 10. Gospodarstwo to składa się z budynku mieszkalnego w średnim stanie i zabudowań gospodarczych w złym stanie. Osada ta zajmowana dotychczas przez robotnika leśnego została zwolniona i WPN uzyskał zgodę Ministra OŚZNiL z dnia 12 lipca 1999 r. (znak: DE sk-203/41/99) na przekazanie budynku i działki o łącznej pow. 2,92 ha na rzecz Starostwa Suwalskiego, z przeznaczeniem na ośrodek rehabilitacyjny osób o zaburzeniach psychicznych. W zamian za przekazany majątek WPN uzyska mieszkanie dla jednej rodziny zamieszkującej w Sobolewie i tym samym odzyskana zostanie na potrzeby administracji bardzo potrzebna osada służbowa.

Dalej »