2. ZAGROŻENIA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

Rodzaje zagrożeń wypełniania podstawowych funkcji Parku w roku 1997 w porównaniu z rokiem 1996 nie zmieniły się, niemniej jednak uległy ograniczeniom. Największym zagrożeniem dla jezior jest eutrofizacja i zanieczyszczenie wód powierzchniowych Parku przez dopływy ścieków spoza obszarów Parku i terenów położonych w jego granicach. Zmiany trofii jezior spowodowały zakłócenie składu ichtiofauny w niektórych jeziorach Parku.

Wśród zagrożeń ekosystemów lądowych wymienić należy:

• wypadanie gatunków iglastych w drzewostanach starszych klas wieku na skutek presji niektórych gatunków owadów i patogenów - znaczne ograniczenie zagrożenia w stosunku do roku poprzedniego,
• nadmierna penetracja przez ludzi niektórych rejonów Parku (okolice plaży w Krzywem oraz sąsiadujące z Parkiem ogrody działkowe miejscowości Huta)
• kłusownictwo i inne formy szkodnictwa
• enklawy gruntów obcej własności leżące w granicach Parku a zwłaszcza: wyspy na jeziorze Wigry, doliny rzek Wiatrołuża, Kamionka, okolice jeziora Gałęziste i Samle
• zanieczyszczenia powietrza pochodzące ze źródeł lokalnych (Suwałki), oraz docierające z dalszych obszarów.
• niekorzystny układ dróg tranzytowych przebiegających przez Park i nadmierny ruch samochodowy (hałas, zanieczyszczenia, ginąca zwierzyna) niekorzystny układ dróg publicznych, ułatwiający dostęp do drzewostanów i przez to postępująca turystyczna penetracja obszarów zagrożonych pożarami (drzewostany w A klasie zagrożenia pożarowego),
• nadal wczesnowiosenne wypalanie roślinności na gruntach prywatnych położonych w granicach i na obrzeżach WPN i związane z tym niebezpieczeństwo pożarów przenoszących się z łąk i pól na sąsiadujące z nimi drzewostany Parku,

Inny dział zagrożeń wypełniania podstawowych funkcji Parku to zagrożenia wartości kulturowych i krajobrazu. Wymienić tutaj należy:

• podejmowane próby nielegalnej zabudowy
• zabudowa terenów - zagrożenie walorów krajobrazowych w miejscowościach Stary Folwark, Tartak, Leszczewo,
• funkcjonowanie w pobliżu Parku kopalni kruszywa oraz udokumentowanych złóż kruszywa, których eksploatacja może być w perspektywie zagrożeniem dla Parku.
• zakładanie nowych gospodarstw.

Kolejnym działem zagrożeń, to zagrożenia związane z udostępnianiem Parku dla turystyki. W tym dziale zagrożeń najpoważniejsze z nich to penetracja terenów leśnych przez turystów i wzrost zagrożenia pożarowego. Obserwuje się też próby prowadzenia nielegalnej działalności związanej z prowadzeniem usług turystycznych poprzez próby tworzenia dzikich plaż i pól biwakowych, następuje zaśmiecanie lasów i wód przez turystów.

3. DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO OBNIŻENIA SKUTKÓW ZAGROŻEŃ
    WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

1. Rok 1997 był drugim rokiem funkcjonowania oczyszczalni miejskiej w Suwałkach posiadającej III stopień oczyszczania (chemiczny). Spowodowało to odcięcie dopływu dużych ilości soli mineralnych. Pozytywne efekty tej inwestycji już są obserwowane na rzece Czarnej Hańczy poniżej oczyszczalni, przed wpływem do Wigier.
2. Zakończona została budowa wiejskiej oczyszczalni ścieków w miejscowości Bryzgiel.
3. Prowadzone były prace nad budową kolektora ścieków z miejscowości Krzywe do miejskiej oczyszczalni ścieków w Suwałkach. Prace te są praktycznie zakończone i trwają obecnie prace związane z podłączaniem użytkowników do kolektora.
4. W kolejnych pięciu osadach służbowych Parku wybudowane zostały przydomowe oczyszczalnie ścieków.
5. Kontynuowana jest aktywna ochrona ichtiofauny polegająca na regulacji składu i stosunków ilościowych fauny wód Parku. Dostosowany również został do tych celów regulamin sportowego połowu ryb na wodach Wigierskiego Parku Narodowego.
6. Dzięki dużemu wysiłkowi administracji Parku, w tym szczególnie ciężkiej pracy administracji terenowej, udało się w 1996 roku uprzątnąć drzewa zaatakowane głównie przez kornika drukarza. Ścisłe przestrzeganie instrukcji ochrony lasu dało szansę i pozwoliło na zdecydowaną poprawę stanu sanitarnego lasu. Należy się spodziewać, że w 1998 roku zagrożenie ze strony tych owadów będzie nieistotne. Wszystkie powierzchnie na których nastąpiła wycinka drzew zostały odnowione w składzie gatunkowym dostosowanym do możliwości siedlisk.
7. W ciągu całego 1997 roku usuwano w drzewostanach sosnowych skutki śniegołomów które wystąpiły w 1996 roku.
8. Kontynuowano wykupy gruntów w enklawach, co powinno zapewnić lepszą ochronę bioróżnorodności tych atrakcyjnych pod względem przyrodniczym terenów. Wykupy gruntów realizowane były ze środków własnych Parku oraz przy wykorzystaniu dotacji z fundacji Ekofundusz. W celu kontynuacji wykupów w 1998 roku prowadzone są starania nad uzyskaniem zewnętrznych środków finansowych.
9. W celu usprawnienia zwalczania kłusownictwa na lądzie i wodzie Straż Parku i Wodny Obwód Ochronny wyposażone były łodzie napędzane silnikami wysokiej jakości o małej uciążliwości dla środowiska. Strażnicy brali udział w specjalistycznych szkoleniach. Prowadzona jest na bieżąco współpraca z Państwową Strażą Rybacką i Policją.
10. Kontynuowane były prace nad Planem Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Wykorzystanie w tym celu nowoczesnych technik, w tym mapy numerycznej i zdjęć lotniczych daje szansę na powstanie bazy informacyjnej, niezbędnej przy podejmowaniu różnych decyzji. Zakończono prace nad digitalizacją tematycznych map glebowych.
11. Ograniczenie negatywnych skutków powodowanych przez ruch turystyczny realizowane jest poprzez kanalizację tego ruchu polegającą na:
    a) Wybudowaniu ścieżek dydaktycznych w rejonie miejscowości Krzywe z kładkami i pomostami. Są to atrakcyjne różnej długości trasy, bogato wyposażone w informacje, które będą nadal uzupełniane i wzbogacane.
    b) Uruchomieniu strzeżonego parkingu w miejscowości Krzywe i uzgodnienie z użytkownikami ogródków działkowych w miejscowości Huta dojazdu do działek najmniej uciążliwego dla Parku.
    c) Bieżącej konserwacji drogowskazów informacyjnych na szlakach turystycznych.
    d) Wyznaczeniu i oznakowaniu szlaków rowerowych.
    e) Poprawie oznakowania miejsc odpoczynku.
    f) Opracowywanie i wdrażanie programów wskazujących korzyści dla ludności lokalnej płynących z rozwoju eko i agroturystyki.
    g) Wydawaniu informatorów turystycznych dotyczących turystyki pieszej i wodnej, oraz materiałów edukacyjnych.
    h) Wybudowaniu dwóch punktów widokowych w Leszczewku i Tartaku
12. Dążąc do zaprezentowania najlepszych rozwiązań w zakresie ograniczenia zanieczyszczeń powietrza, Park z własnych środków w 1996 r. wykonał w osadzie służbowej w Mikołajewie modernizację źródła ogrzewania zastępując dotychczasowy sposób ogrzewania na ogrzewanie pompą cieplną. W 1997 roku prowadzone były działania w celu zastąpienia innych konwencjonalnych palenisk pompami ciepła w większości osad służbowych Parku.
13. Analiza aktualnego stanu między innymi układu sieci drogowej i innych elementów infrastruktury, będzie podstawą do podejmowania działań ograniczających ich negatywny wpływ na Park.
14. Ścisła współpraca z Rejonowymi Jednostkami Straży Pożarnej w Suwałkach, Augustowie i Sejnach w celu ograniczenia zagrożenia pożarami obszarów Parku.
15. Prowadzenie prac badawczych w ramach monitoringu środowiska Parku, w tym Wigierskiej Stacji ZMŚP.
16. Utrzymywanie i rozwijanie współpracy z samorządami działającymi na terenie Parku. W 1997 roku powstało zainicjowane przez Wigierski Park Narodowy Stowarzyszenie Gmin WIGRY. Z uwagi, że wiele inicjatyw tej organizacji jest zbieżnych z zadaniami realizowanymi przez Park, wyraziliśmy chęć przystąpienia do współpracy i przynależenia do tego stowarzyszenia.
17. Wzmożenie nadzoru nad budownictwem na terenie Parku oraz podjęcie działań zmierzających do likwidacji wzniesionych bez zezwolenia budynków.
18. Funkcjonowanie Punktu Alarmowo - Dyspozycyjnego (ochrona przeciwpożarowa, częściowa obsługa ruchu turystycznego oraz ochrona mienia Dyrekcji Parku)
19. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników Parku (studia podyplomowe, kursy, seminaria, szkolenia)
20. Rozwijanie działalności edukacyjnej, w tym prowadzenie zajęć w Ośrodku Edukacji Środowiskowej nad Zatoką Słupiańską.
21. Nawiązywanie kontaktów i współpracy w różnych kierunkach z różnymi instytucjami, towarzystwami, organizacjami i ośrodkami działającymi w kraju i poza jego granicami.
22. Prowadzenie prac umożliwiających rozbudowę, sprawne i niezawodne działanie a także w przyszłości transmisję danych komputerowych pomiędzy obwodami ochronnymi a dyrekcją Parku w ramach funkcjonowania sieci łączności radiokomunikacji ruchomej lądowej.

4. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

4.1. Ochrona przyrody

Od początku istnienia Wigierskiego Parku Narodowego wykonano na jego terenie wiele prac z zakresu ochrony przyrody i dokumentujących walory przyrodnicze parku. Bardzo dużo prac jest kontynuowanych, jeszcze więcej trzeba podjąć w najbliższym czasie. Różnorodność ekosystemów Parku powoduje, że zachodzi konieczność prowadzenia wielu prac i badań interdyscyplinarnych.

W związku z powyższym w analizowanym okresie skupiono się przede wszystkim nad ochroną ekosystemów leśnych i przyspieszeniem oraz uaktywnieniem prac związanych z powstawaniem Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Przyczyni się to do jasnego określenia i sprecyzowania kierunków i metod ochrony poszczególnych ekosystemów Parku oraz określi zakres i rozmiar prac ochronnych w poszczególnych latach wykonywanych przez Służby Parku.

Kolejnym zagadnieniem na które podobnie jak w roku poprzednim zwrócono szczególną uwagę, była kompleksowa ochrona ekosystemów leśnych przed szkodliwym działaniem grupy owadów określanych mianem kambiofagów. Do przedstawicieli tej grupy owadów które w latach poprzednich wyrządziły największe szkody w Parku należą korniki (Ips sp.) a przede wszystkim kornik drukarz (Ips typographus), kornik drukarczyk (Ips amitinus) i czterooczak świerkowiec (Polygrphus polygraphus).

Dążąc do zapewnienia właściwych warunków lęgowych dla wielu gatunków ptaków zwracano szczególną uwagę na ochronę drzew dziuplastych oraz pozostawiano posusz jałowy, który został zinwentaryzowany i opisany w dokumentacji Parku. Wywieszono 180 nowych skrzynek lęgowych oraz prowadzono dokarmianie ptaków zimą wykładając 150 kg karmy i ustawiając 20 karmników.

Kontynuowana była w 1997 roku ochrona miejsc lęgowych ptactwa wodnego przy brzegach wysp, poprzez zakaz uprawiania wszystkich form turystyki wodnej w terminie do 30 maja.

Realizowany był projekt zadania pt. „Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt Wigierskiego Parku Narodowego” przy wsparciu finansowym Ekofunduszu. Prowadzone były prace przygotowujące niektóre zbiorniki do reintrodukcji raka szlachetnego, poprzez odłów raków pręgowanych.

Realizowano ochronę czynną ekosystemów wodnych. Prowadzono w tym celu między innymi zabiegi biomanipulacyjne zmierzające do kształtowania właściwych z punktu widzenia ochrony tych ekosystemów stosunków ilościowych i jakościowych w zespołach ryb. W tym celu wykonano zarybienia wybranych wód gatunkami zagrożonymi skutkami eutrofizacji (sieja, sielawa) oraz wymagającymi zwiększania liczebności (szczupak, troć jeziorowa, sum). Były prowadzone odłowy regulacyjne (odłowy rybackie i wędkarskie) ryb o krótkim cyklu życiowym (sielawa) oraz negatywnie oddziałujących na środowisko wodne ryb karpiowatych wykazujących objawy przegęszczenia (płoć, leszcz, krąp, ukleja). Ważnym zabiegiem był odłów w celu uzyskania tarlaków do sztucznego rozrodu i wychowu materiału zarybieniowego (sielawa, sieja, szczupak).

W ciągu całego 1997 roku prowadzono szereg innych działań i zabiegów związanych z ochroną przyrody w Parku. Wyliczyć tutaj należy takie działania jak:

• opracowanie folderów, zawierających informacje o gatunkach roślin i zwierząt Parku.
• wprowadzenie czasowych ograniczeń wstępu na niektóre obszary Parku,
• wzmożona ochrona ppoż. poprzez dyżury w dyrekcji Parku i patrole w terenie,
• zwiększona kontrola przeciwko kłusownictwu na jeziorach i w lasach Parku,
• dążenie do ograniczenia rozprzestrzeniania się obcych dla przyrody Parku gatunków roślin i zwierząt,
• sprawowanie kontroli wykonywania zabiegów w lasach stanowiących własność prywatną,
• sprawowanie kontroli nad usuwaniem drzew z zadrzewień i ich odnawianie,
• prowadzenie działań ochronnych i hodowlanych w ekosystemach Parku,
• czynna ochrona ichtiofauny w wodach Parku.

Innymi działaniami, którymi zajmował się w 1997 roku Wigierski Park Narodowy na rzecz ochrony przyrody były sprawy związane z zagospodarowaniem przestrzennym Parku a mianowicie:

I. W zakresie realizacji, aktualizacji i modernizacji planów zagospodarowania przestrzennego gmin Wigierski Park Narodowy przygotował i przesłał do:

• gminy Giby informacje do przygotowywanego „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Giby”. Informacje dotyczyły obszarów ochrony ścisłej, granic Parku i otuliny, istniejącego zagospodarowania turystycznego. Przekazano również główne zasady i wymagania Parku dotyczące kształtowania osadnictwa obejmujące sposób realizacji nowej zabudowy kolonijnej oraz elementy form obiektów.
• gminy Nowinka opinię na temat zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy. Opinia dotyczyła w szczególności projektowanych terenów przewidzianych pod nową zabudowę we wsi Bryzgiel. Opinia Wigierskiego Parku Narodowego o nowej zabudowie wsi była negatywna. Park stał na stanowisku, że nie ma konieczności zmian dotychczasowego planu zagospodarowania wsi Bryzgiel, a w szczególności nie zgadza się na zabudowę wsi od strony jeziora (na północ od drogi Bryzgiel - Krusznik). Opinia WPN została zaakceptowana i poparta przez Radę Naukową Parku.

II. W zakresie spraw związanych z elementami zagospodarowania terenów Parku rozpatrzono 81 spraw. W szczególności rozpatrzono sprawy dotyczące :

• Pomostów - 14 przypadków opiniowania budowy pomostów, 10 z nich opiniowano negatywnie (przeważnie były to samowole budowlane). W trzech przypadkach toczy się jeszcze postępowanie administracyjne związane z doprowadzeniem do rozbiórki pomostów na jeziorze Wigry (WPN wystąpił do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego o unieważnienie decyzji Wojewody Suwalskiego udzielającej pozwolenia na użytkowanie pomostów)
• Zabudowy zagrodowej (rolniczej) - 13 podań o zabudowę mieszkaniową i gospodarczą zaopiniowanych pozytywnie, zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody i planami zagospodarowania przestrzennego gmin wchodzących w skład parku. Opinia pozytywna dotyczyła również lokalizacji nowego siedliska rolniczego w zabudowie kolonijnej wsi Leszczewo.
• Zabudowy letniskowej - wystosowano 7 opinii negatywnych. Prowadzone postępowanie administracyjne doprowadziło do rozbiórki czterech obiektów a w pozostałych przypadkach istnieją administracyjne nakazy rozbiórki. W dwóch przypadkach sprawy trafiły do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W pierwszym z nich do sądu wystąpiła mieszkanka wsi Bryzgiel zaskarżająca decyzję dotyczącą rozbiórki domku letniskowego nad jeziorem Wigry. W kolejnym to Wigierski Park Narodowy zaskarża decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego dotyczącą stwierdzenia nieważności decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w Sejnach udzielającej Panu Antoniemu Wróblowi pozwolenia na remont stodoły położonej we wsi Czerwony Krzyż bez zgody Dyrektora Parku Narodowego.

III. Innymi sprawami związanymi z zagospodarowaniem przestrzennym terenów parku, którymi zajmowaliśmy się w tym roku były:

1. Zabieganie o fundusze na zakup działki pod przyszły Ośrodek Edukacji Środowiskowej Parku. Działka położona jest między jeziorami Wigry i Długie w granicach wsi Gawrych Ruda w terenie, który umożliwiałby prowadzenie urozmaiconych zajęć edukacyjnych. Starania nasze w 1997 roku nie przyniosły zamierzonych efektów tzn. nie otrzymaliśmy dotacji na zakup gruntu pod ośrodek edukacji środowiskowej.
2. Wyjście Wigierskiego Parku Narodowego na przeciw potrzebom administracyjnego obowiązku wynikającego z Ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. nr 132, poz. 622, z późniejszymi zmianami) dotyczącego między innymi konieczności usuwania odpadów z terenów gminy, uwzględniając program suwalskiej kompostowni dotyczący selektywnej zbiórki odpadów oraz realizując punkt 117 „Strategii Rozwoju Województwa Suwalskiego 1997 - 2002” rozpoczęto działania zmierzające do rozwiązania problemu segregacji śmieci na terenie znajdującym się w granicach Parku. Inicjatywa ta ma na celu szersze rozpropagowane segregacji odpadów i uzupełnienie systemu selektywnej zbiórki śmieci na naszym obszarze. Zadanie to nie jest jeszcze zakończone a jego realizacja związana będzie z uzyskaniem na ten cel funduszy pomocowych.

4.2. Działalność naukowa

Działalnością naukową Parku zajmuje się głównie Pracownia Naukowo-Badawcza. Zgodnie z zatwierdzonym programem działalności. W 1997 roku kontynuowane były także badania z zakresu algologii prowadzone przez Kierownika Ośrodka Edukacji Środowiskowej Były to badania własne Pani dr Luboszy Wesołowskiej oraz badania nad kambiofagami (także badania własne) prowadzone przez Nadleśniczego Obrębu Ochronnego Maćkowa Ruda, mgr inż. Jacka Łozińskiego.

W 1997 roku pracownicy Pracowni Naukowo - Badawczej Wigierskiego Parku Narodowego realizowali 4 tematy badawcze (zał. nr 4). Dwa z nich były kontynuacją badań z lat poprzednich, a dwa tematy zostały podjęte w związku z realizacją projektu „Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt w Wigierskim Parku Narodowym”, finansowanego częściowo przez EkoFundusz.

W minionym roku na terenie Parku obce instytucje realizowały 39 tematów badawczych (zał. nr 4), w tym trzy tematy zostały zlecone przez WPN. Tak, jak w poprzednich latach większość tych prac to prace magisterskie studentów z SGGW w Warszawie, ART w Olsztynie, Uniwersytetu Warszawskiego czy Uniwersytetu Gdańskiego.

We współpracy z Białowieskim Parkiem Narodowym oraz Duńską Agencją Ochrony Środowiska Park zorganizował międzynarodowe warsztaty herpetologiczne, w których udział wzięło ponad 40 osób z Danii, Szwecji, Holandii, Niemiec, Irlandii, Hiszpanii, Białorusi, Nowej Zelandii, Stanów Zjednoczonych i Polski.

Pracownicy Parku opublikowali ogółem kilkanaście prac, w tym 2 oryginalne:

• Romański M., „Flora i roślinność zlewni eksperymentalnej Wigierskiej Stacji Bazowej ZMŚP”. W: „Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy)”
• Kamiński M., „Drzewostany zlewni eksperymentalnej Wigierskiej Stacji Bazowej ZMŚP”. W: „Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy)”
• Krzysztofiak A., „Fauna zlewni eksperymentalnej Wigierskiej Stacji Bazowej ZMŚP”. W: „Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy)”
• Kamińska J., „Ludność, zabudowania i gospodarka wodno-ściekowa w zlewni eksperymentalnej”. W: „Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy)”
• Krzysztofiak A., „Zwierzęta bezkręgowe Wigierskiego Parku Narodowego”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Krzysztofiak L., „Wybrane metody stosowane w badaniach zoologicznych”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Krzysztofiak A., „Zwierzęta kręgowe Wigierskiego Parku Narodowego”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Mackiewicz A., „Stan sanitarny wód podziemnych na terenie zlewni eksperymentalnej ZMŚP”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Mackiewicz A., „Chemizm wód rzeki Czarnej Hańczy”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Romański M., „Flora Wigierskiego Parku Narodowego”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Romański M., „Zbiorowiska roślinne Wigierskiego Parku Narodowego”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Romański M., „Przemiany zbiorowisk roślinnych doliny Czarnej Hańczy na przestrzeni 15 lat”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Woźnica J., „Chemizm opadów podkoronowych oraz spływów po pniach”. W: „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Krzysztofiak L., „Charakterystyka zmian właściwości fizycznych i chemicznych wód Czarnej Hańczy na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat.” W: „Materiały z Konferencji ZMŚP - Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”
• Chmurzyński J.A., Kieruzel M., Krzysztofiak A., Krzysztofiak L., „Long-distance homing ability in Dasypoda altercator (Hymenoptera, Melittidae)”. Ethology.
• Banaszak J., Krzysztofiak A., „The natural wild bee (Apoidea, Hymenoptera) resources of Wigry National Park”. Pol. Pismo Entomol.
• Pracownicy Parku przygotowali do druku książkę pt. „Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy)”, która ukazała się pod koniec roku.

Pracownicy Parku wzięli udział w 4 imprezach naukowych:

• Konferencji apidologicznej, która odbyła się w kwietniu w Bydgoszczy. Dr Anna Krzysztofiak wygłosiła na niej referat pt. „Trzmiele i trzmielce zbiorowisk leśnych Wigierskiego Parku Narodowego”;
• Sesji Naukowej Wydziału I Nauk Społecznych Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN, która odbyła się w czerwcu na terenie WPN. Dr Maciej Kamiński wygłosił referat pt. „Projekt utworzenia muzeum WPN im. Alfreda Lityńskiego w budynku dawnej stacji hydrobiologicznej w Starym Folwarku”, natomiast dr Lech Krzysztofiak - referat pt. „Stan poznania, zagrożenia i metody ochrony ekosystemów wodnych w WPN”;
• VIII Sympozjum Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego pt. „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”, które odbyło się we wrześniu na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Pracownicy Parku zaprezentowali 9 posterów i wygłosili 1 referat;
• konferencji naukowej pt. „Usprawnienie systemu monitoringu środowiska i zarządzania w polskich parkach narodowych z wykorzystaniem GIS”, która odbyła się we wrześniu na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Pracownicy Parku wygłosili na niej dwa referaty.

W okresie letnim sprawowano opiekę merytoryczną na 12 studentami odbywającymi na terenie Wigierskiego Parku Narodowego praktyki studenckie.

Badania z zakresu algologi prowadzone przez dr. Luboszę Wesołowską dotyczą Xanthophyceae, Chrysohyceae z torfowisk i „sucharów” WPN oraz Cyanobacteria z jezior i torfowisk WPN.

Terenem badań są jeziora i torfowiska WPN, będące unikatowymi na terenie Polski. Celem badań były nie opracowane dotychczas z tego terenu złotowiciowe (Chrysopheceae), różnowiciowe (Xanthophyceae) oraz słabo opracowane sinice (Cyanobacteria), gatunki z grup bardzo wrażliwych na zmiany środowiska naturalnego. Próby pobierano od września do listopada 1997 r. z 18 jezior (Gałęziste, Samle, Wądołek, Królówek, Białe Piertańskie, Pierty, Pietronajć, Widne, Wygorzele, Konopniak, Suchar Wielki, Suchar Rzepiskowy, Suchar Dembowskich, Suchar Wschodni, Suchar Zachodni, Suchar V, VI, VII) od 5-7 prób z każdego jeziora raz albo czasem w miarę potrzeby i 2-3 razy w miesiącu. Próby opracowywano na żywo (bardzo delikatny materiał nie dający się utrwalić) od 5-15 preparatów z jednej próby. Prowadzono dokumentacje opisywanych gatunków. Porównanie aktualnie danych z zebranymi materiałami w 1994 r. sugerują dość istotne zmiany składu gatunkowego. Dotyczy to zwłaszcza złotowiciowych. Nie odnaleziono np. rodzaju Chrysoamaeba, który masowo występował w 1994 r. w prawie wszystkich badanych sucharach. Natomiast dość masowo występuje bardzo rzadki gatunek, nie notowany dotąd Rhipidodendron splendidum.

Potwierdzenie obserwacji i próba wyjaśnienia zmian składu florystycznego prawdopodobnie będzie możliwa dopiero po zakończeniu badań w przyszłym roku w zimie. Dokładne wyniki zostaną opublikowane po zakończeniu badań.

4.2.1. Monitoring środowiska parku.

Istotnym elementem działalności Parku było prowadzenie monitoringu środowiska przyrodniczego. Prace z tego zakresu były realizowane w ramach działalności Wigierskiej Stacji Bazowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, działającej w sieci krajowej monitoringu przyrodniczego oraz statutowej działalności Parku. Prace monitoringowe dotyczyły jakości wód rzek Parku, jakości wód opadowych (opad z terenów otwartych, opad podkoronowy i spływy po pniach) oraz wód gruntowych. Wytypowano nowe powierzchnie monitoringowe do badań fauny i flory oraz opracowano zasady prowadzenia badań fauny bezkręgowców i roślinności na tych powierzchniach.

Wyniki uzyskane z badań monitoringowych zostały zweryfikowane, wprowadzone do komputerowych baz danych i częściowo opracowane. Wstępne rezultaty zostały przedstawione w postaci sprawozdania z działalności Wigierskiej Stacji Bazowej i przedstawione koordynatorowi zintegrowanego monitoringu. Część rezultatów została opracowana w postaci referatów i posterów zaprezentowanych na VIII Sympozjum Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego pt. „Funkcjonowanie geoekosystemów na terenach pojeziernych”, które odbyło się we wrześniu na terenie Wigierskiego Parku Narodowego.

Wigierski Park Narodowy był organizatorem i gospodarzem tego Sympozjum, w którym udział wzięło ponad 80 osób z różnych ośrodków naukowych, parków narodowych i instytucji rządowych. Materiały z sympozjum zostały opracowane przez pracowników Parku i wydane drukiem w formie książkowej.

Wigierski Park Narodowy był również organizatorem konferencji naukowej pt. „Usprawnienie systemu monitoringu środowiska i zarządzania w polskich parkach narodowych z wykorzystaniem GIS”, która odbyła się we wrześniu z udziałem ponad 60 osób z Polski i Danii.

4.3 Działalność dydaktyczna

Wigierski Park Narodowy w 1997 r. jak co roku prowadził aktywną działalność edukacyjną dla dzieci i młodzieży z terenu Suwalszczyzny oraz innych regionów Polski, studentów, nauczycieli i turystów. Wykłady i zajęcia terenowe dotyczyły wiedzy o parku, jego funkcjonowaniu i znaczeniu w ochronie przyrody, ekologii środowisk wodnych i wybranych środowisk lądowych, florze i faunie znajdującej się na terenie WPN, geomorfologii, archeologii i etnografii regionalnej.

W Zbiornicy Muzealnej przebudowano ekspozycję przyrodniczą w celu lepszego jej dostosowania do rosnącej liczby zwiedzających. W holu budynku wykonano za pomocą plastyków firmy OP-ART. Z Suwałk, dioramę przedstawiającą życie i zwyczaje bobrów. W celu usprawnienia obsługi ruchu turystycznego przeprowadzono szkolenie nowych przewodników turystycznych po WPN. W kursie wzięło udział 28 osób, w tym 15 osób ze Służby Parku. Zajęcia terenowe i wykłady dla szkolonych osób prowadził między innymi Kierownik Zbiornicy Muzealnej. Na obu istniejących ścieżkach edukacyjnych „Las” i „Suchary” wykonano i zamocowano w terenie kilkadziesiąt kolorowych tablic informacyjnych różnych formatów. Zostały one umieszczone na tzw. przystankach na trasie ścieżek. Na jednym z przystanków ścieżki „Las” - w miejscu stanowiska archeologicznego - wykonano we współpracy z pracownikami działu archeologicznego Muzeum Okręgowego w Suwałkach, częściową rekonstrukcję obozowiska myśliwych z epoki kamienia. Zbiornica Muzealna wzbogaciła wystawę geologiczną o duży gliniany model przedstawiający rzeźbę terenu, pomiędzy rzekami Kamionką i Czarną Hańczą. Model zawiera opisy najważniejszych form geologicznych na tym terenie.

Wystawa archeologiczna otrzymała glinianą makietę grodziska jaćwieskiego w Jeglińcu.

Do Zbiornicy Muzealnej trafiło 12 nowych eksponatów wypchanych zwierząt. Wszystkie pochodziły z terenu Parku i najbliższych okolic jako ofiary tragicznych zdarzeń losowych.

Utrzymywano stały kontakt ze szkołami z terenu parku i otuliny i niektórymi szkołami suwalskimi. Były to szkoły podstawowe w: Nowej Wsi, Starym Folwarku, Płocicznie, Mikołajewie, Maćkowej Rudzie, Remieńkiniu i szkoły średnie tj. Społeczne Liceum Ogólnokształcące, Zespól Szkół Ogólnokształcących nr 1, Zespól Szkół Zawodowych w Suwałkach z którymi bliżej współpracujemy.

Oprócz zajęć z młodzieżą woj. suwalskiego przeprowadzono około 300 godzin wykładów i ćwiczeń terenowych i laboratoryjnych (praca z mikroskopami) w Ośrodku Edukacyjnym nad Zat. Słupiańską dla młodzieży z Białegostoku, Węgorzewa, Łodzi, oraz młodzieży z płd. Polski w ramach współpracy z firmą turystyczną „KENO” propagującą „ekologiczne wczasy na Suwalszczyźnie”. Przeprowadzono również zajęcia z mikroskopem stereoskopowym i biologicznym z ludźmi upośledzonymi umysłowo i motorycznie (Oddział Rehabilitacji w Suwałkach). Wykłady i zajęcia terenowe prowadzono również ze studentami z Wydz. Leśnego SGGW W-wa, Katedry Ochrony Środowiska UŁ- Łódź, Uniwersytet Białostocki - Wydz. Biologii.

Tematy wykładów i zajęć terenowych:

• wartości przyrodnicze i kulturowe Parku, znaczenie i metody jego ochrony
• ochrona przyrody w Polsce i na świecie (historia, znaczenie)
• geomorfologia terenu Suwalszczyzny
• budowa drewna
• budowa drzewostanu
• biologia i ochrona bobrów na terenie WPN i Polski
• biologia i ekologia środowisk wodnych (samodzielna praca z mikroskopem biologicznym i stereoskopowym)
• rozpoznawanie podstawowych roślin zielnych, krzewów i drzew z terenu Parku
• szkodniki drzew środowisk leśnych i metody ich zwalczania
• porosty jako wskaźniki zanieczyszczenia powietrza (biologia i ekologia)
• ochrona ekosystemów leśnych

W WPN odbył się finał ogłoszonego konkursu literackiego pt. „Co zagraża naszej Ziemi”. Konkurs miał na celu przybliżenie uczniom klas VII i VIII szkół podstawowych tak ważnego problemu jakim jest zagrożenie naszej planety i uświadomienie potrzeby poszanowania praw przyrody oraz roli, jaką uczniowie mogą odegrać w swoim środowisku.

Komisja w składzie: Maciej Kamiński i Wiesława Malinowska - WPN, Bożena Omiljanowicz i Krystyna Stefanowicz - SP Stary Folwark rozpatrzyła nadesłane prace konkursowe. Prace były rozpatrywane w II kategoriach wiekowych („klasa VII”, „klasa VIII”). Komisja wytypowała do nagród trzy prace uczniów w kategorii „klas VII” i trzy w kategorii „klas VIII”. Ponadto VI prac wyróżniono. Laureaci oraz wyróżnieni otrzymali cenne nagrody. Były to radiomagnetofony, walkmany, aparaty fotograficzne, słowniki i albumy przyrodnicze. Takie nagrody mogliśmy ufundować dzięki wsparciu NFOŚiGW.

Oprócz imprez organizowanych na terenie Wigierskiego Parku Narodowego i jego Ośrodka, pracownicy dydaktyczni pomagali przygotowywać podobne imprezy w szkołach leżących w najbliższej okolicy jak i tych, które leżą w innych gminach.

Braliśmy czynny udział w przeprowadzeniu konkursu ekologicznego pod hasłem „Ziemia potrzebuje pomocy - twojej również” w ramach współpracy WPN z SP w Maćkowej Rudzie. Był to konkurs przyrodniczy dotyczący sposobów ochrony przyrody na świecie oraz w najbliższej okolicy. W dniu 4.04.1997 odbyło się rozstrzygnięcie konkursu w SP w Maćkowej Rudzie. Komisja w składzie: dydaktycy WPN oraz nauczyciele SP w Maćkowej Rudzie wyróżniła 5 prac. Jednocześnie ufundowaliśmy 3 główne nagrody książkowe.

Następnie zorganizowaliśmy konkurs plastyczny pt. „Ziemia jest naszym domem”. W dniu 11.04.97 komisja w składzie: prof. A. Strumiłło, dr L. Wesołowska, mgr W. Malinowska, mgr L. Pycz, mgr W. Osewski, mgr J. Kamińska - rozpatrzyła prace plastyczne w IV kategoriach wiekowych. Warunkiem udziału w tym konkursie było nadesłanie pracy wykonanej dowolną techniką jak: rysunek, malarstwo, grafika, płaskorzeźba, itp. Zainteresowanie młodzieży konkursem było bardzo duże. Wpłynęło ponad 500 prac plastycznych. Z prac nagrodzonych i wyróżnionych wykonano wystawę w siedzibie WPN.

W kwietniu przyjęliśmy patronat oraz byliśmy współorganizatorem, a także jednym ze sponsorów wojewódzkiego konkursu plastycznego pod hasłem „Ratujmy świat wokół nas” w SP w Jasionowie. W dniu 22.04.1997 w SP w Jasionowie odbyło się uroczyste ogłoszenie wyników konkursu oraz wręczenie nagród. Honorowymi gośćmi podczas uroczystości byli Wójt Gminy Szypliszki, przedstawiciel Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Suwałkach, Wizytator z Kuratorium w Suwałkach, przedstawiciel Suwalskiego Parku Krajobrazowego, przedstawiciel WFOŚ i GW w Suwałkach. W trakcie trwania imprezy wygłoszony został referat przez pracownika Działu Edukacji WPN na temat kierunków działania Wigierskiego Parku Narodowego. Całą uroczystość uświetnił występ uczniów SP w Jesionowie, którzy to przedstawili spektakl na temat zagrożeń środowiska naturalnego.

W związku ze ścisłą współpracą SP w Starym Folwarku a Działem Edukacji Środowiskowej WPN zorganizowano konkurs recytatorski pt. „Przyroda w poezji” dla uczniów klas I-VIII SP w Starym Folwarku. Zadaniem konkursu była recytacja danego utworu o tematyce przyrodniczej. Celem konkursu było rozwijanie zainteresowań poezją o tematyce przyrodniczej oraz uwrażliwienie na piękno przyrody, również w przekazie poetyckim. Uroczystość podsumowania konkursu odbyła się 24.04.1997 w SP w Starym Folwarku. Podczas uroczystości laureaci konkursu recytowali wiersze.

W dniu 26.04.1997 w siedzibie WPN obchodzono Dzień Ziemi. Głównym organizatorem imprezy był Dział Edukacji. Przygotowano na ten dzień wiele atrakcyjnych imprez. W programie znalazły się

• wycieczki po Parku z przewodnikiem,
• rajd rowerowy wokół Jez. Wigry, gra terenowa pt. „Uratuj Ziemię” pod opieką Stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego Vida-Verda,
• bieg przełajowy w IV kategoriach wiekowych,
• zwiedzanie sali wystawowej z ekspozycją przyrodniczą i prac plastycznych, pokaz filmów przyrodniczych,
• mecz piłki siatkowej WPN - Reszta Świata,
• ognisko, quiz ekologiczny oraz poczęstunek wojskową grochówką wszystkich uczestników imprezy.

W dniach 3-7 maja uczestniczyliśmy w seminarium pt. „Dziedzictwo przyrody w Europie - zadania na przyszłość” w Waren na zaproszenie dyrektora Müritz-Nationalpark Ulricha Messnera oraz Europejskiej Akademii Meklenburgii Przedpomorza. Tego typu wyjazdy wzbogacają naszą wiedzę oraz doświadczenia, które będziemy mogli wykorzystać na naszym gruncie.

W ciągu roku pracownicy dydaktyczni uczestniczyli w jednej konferencji szkoleniowej dla pracowników zajmujących się edukacją przyrodniczą, która odbyła się w Parku Narodowym Gór Stołowych.

Na terenie Ośrodka Edukacyjnego WPN odbyło się szkolenie Straży Parków Narodowych.

W ramach doskonalenia zawodowego poloniści oraz nauczyciele muzyki i bibliotek szkolnych uczestniczyli w warsztatach pod hasłem „ Ratujmy Matkę Ziemię” zorganizowanych przez Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Suwałkach i Ośrodek Edukacji WPN 17-18 września br. Na spotkaniu pracownicy dydaktyczni omawiali temat zagrożeń spowodowanych ingerencją człowieka w naturalny rytm przyrody. Ważnym uzupełnieniem warsztatów była wycieczka pt. „Pierścieniem Sztuki”, na której zwrócono uwagę na znaczenie wycieczek dydaktycznych w procesie nauczania i wychowania. Uświetnieniem 2-dniowych warsztatów było widowisko poetycko-muzyczne: „Ratujmy Naszą Matkę Ziemię” w wykonaniu uczniów z SP nr 4 w Suwałkach, a gośćmi byli pracownicy WPN. „Zajęcia nad Zat. Słupiańską bardzo ożywiły nasze serca, rozum i wyobraźnię, pozwoliły w jesiennej baśniowości lasów odnaleźć siebie, zagubionych w wielkomiejskim tłumie i zgiełku. Do swoich szkół wróciliśmy bogatsi o piękno, które - jest po to by zachwycało. Niech trwa!” Tak mile wyraziła się jedna z uczestniczek warsztatów w lokalnej prasie.

Od 17 do 29.09.1997 odbywał się plener artystyczny pt. „Przyroda i sztuka” pod opieką prof. A. Strumiłły z udziałem uczniów ze szkoły podstawowej w Maćkowej Rudzie i Starym Folwarku. Uczniowie ze Starego Folwarku wykonali piękną Różę Wiatrów zlokalizowaną u podnóża wieży widokowej. Jako materiał posłużyły im kamienie, które malowali farbami na różne kolory. Druga grupa z Maćkowej Rudy rzeźbiła różne gatunki ptaków. Następnie malowała je, aby uzyskać zamierzony efekt. Dzieciom w pracy pomagali leśniczowie i opiekunowie. Ekspozycję tą można zobaczyć obok leśniczówki w Maćkowej Rudzie. Wszyscy uczestnicy otrzymali za tak piękne wykonanie pracy cenne nagrody. Dział edukacyjny przygotował wystawę „obwoźną” przedstawiającą główne etapy prac w plenerze oraz efekt końcowy zamierzonych prac artystycznych.

Drugą pod względem wielkości imprezą masową w Wigierskim Parku Narodowym była Akcja „Sprzątanie Świata” przygotowana przez dział edukacyjny. Odbyła się ona 27.09.1997. Wzięli w niej udział uczniowie z opiekunami oraz cała ekipa Wigierskiego Parku Narodowego. Uczestnikom zostały dostarczone worki na śmieci z logo WPN oraz gumowe rękawiczki. Łącznie w akcji wzięło udział około 450 osób z 12 suwalskich i okolicznych szkół, które zebrały 2 samochody śmieci. Zostały one wywiezione do Zakładu Utylizacji Śmieci w Suwałkach. Pracownicy działu zadbali o dodatkowe kursy autobusów, aby umożliwić wszystkim uczestnikom przyjazd i powrót. Impreza rozgrywała się w różnych miejscach WPN. Każda grupa sprzątająca miała przydzieloną trasę do sprzątnięcia i ponadto posiadała opiekunów odpowiedzialnych za jej bezpieczeństwo spośród pracowników Parku. Na zakończenie imprezy w wyznaczonych miejscach odbyły się ogniska. Park ufundował na tę okazję wszystkim uczestnikom kiełbaski i napoje. W miłej atmosferze toczyły się pogadanki leśniczych i pracowników parku o zamierzeniach WPN.

Dział edukacyjny przygotował konkurs fotograficzny pt. „Przyroda Wigierskiego Parku Narodowego w obiektywie”. Podstawowym warunkiem uczestnictwa było nadesłanie zdjęć o określonym formacie związanych z tematyką konkursu. Mieli okazję zaprezentować swoje prace amatorzy począwszy od najmłodszych, a kończąc na dorosłych uczestnikach. W Wigierskim Parku Narodowym odbyła się ocena prac fotograficznych nadesłanych na konkurs w dniu 3.11.1997. Nadesłano ponad 150 prac fotograficznych. Uczestnicy konkursu mogli obejrzeć swoje prace na wystawie zorganizowanej przez Dział Edukacji w siedzibie WPN. Cenne nagrody na tę okazję ufundował Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Dyrekcja WPN. Były to nagrody książkowe i rzeczowe. Ponadto Dyrekcja WPN ufundowała wszystkim pozostałym uczestnikom nagrody pocieszenia (koszulki z logo WPN, znaczki, nalepki).

W celu zwiększenia efektywności w prowadzeniu zajęć zakupiono:

• tlenomierze - 2 szt. (dofinansowane z funduszu NFOŚiGW)
• ph-metr-jonometr - 1 szt. (dofinansowane z funduszu NFOŚiGW)

Wzbogacono bibliotekę o nowe wydawnictwa, publikacje oraz środki pomocnicze. 45 książek zakupiono dzięki dofinansowaniu NFOŚiGW. W analizowanym roku przybyły 1134 pozycje książek i czasopism.

Wydano 2 przewodniki po ścieżkach edukacyjnych „Las” i „Suchary” oraz 5 wydawnictw typu ulotki - „Ptaki”, „Ryby”, „Bobry”, „Ścieżka edukacyjna- Suchary”, „Ośrodek edukacyjny”. Ponadto wydano drukiem foldery „ Ptaki Wigierskiego Parku Narodowego” (dwie wersje), „Rzadkie gatunki zwierząt Wigierskiego Parku Narodowego” oraz „Rośliny rzadkie i chronione w Wigierskim Parku Narodowym”.

Wigierski Park Narodowy był współorganizatorem pleneru fotograficzno-malarskiego pt. „Wigierski Park Narodowy jesienią”, w którym uczestniczyli artyści z Polski i Litwy.

W ramach współpracy z klasami ekologicznymi III LO w Suwałkach przeprowadzono 115 godzin zajęć teoretycznych i terenowych z ekologii i ochrony środowiska.

4.4. Turystyka

Wigierski Park Narodowy w 1997 roku poprzez nowo powołaną sekcję turystyki prowadził obsługę ruchu turystycznego na swoim terenie.

Dwóch pracowników etatowych oraz 15 osób ze Służby Parku (28 osób przeszkolonych przewodników turystycznych) obsługiwało turystów indywidualnych i zorganizowane grupy.

W 1997 r. teren Parku odwiedziło około 60.000 turystów. W porównaniu do poprzedniego roku znacznie wzrosła ilość wykupionych „ Kart wstępu” a także ilość wycieczek zorganizowanych - korzystających z kompleksowej obsługi, a więc przewodnika, noclegu, wyżywienia, zwiedzania sali muzealnej, prelekcji o tematyce przyrodniczej, zorganizowanych ognisk.

Tabela 2. Baza noclegowa, wybrane elementy infrastruktury turystycznej oraz imprezy turystyczne na terenie Parku w 1997 roku.

Wigierski Park Narodowy preferuje takie rodzaje turystyki jak:

• przyrodniczo-edukacyjną
• pieszą
• rowerową
• wędkarstwo
• agroturystykę.

W celu udostępnienia Parku dla turystów skorzystano z następujących form:

1. Punkty informacji i sprzedaży materiałów informacyjnych, propagandowych, edukacyjnych w siedzibie Parku - 2, osady służbowe - 10.
2. Znakowane szlaki turystyki pieszej, rowerowej, wodnej oraz szlak konny w trakcie tworzenia o łącznej długości 250 km w granicach Parku.

Szlaki piesze - 9 tras:

1. Zielony im. Antoniego Patli - 49,3 km.
2. Czerwony im Alfreda Lityńskiego - 8,0 km.
3. Zielony: Krzywe - Leszczewo - Krzywe -7,0 km
4. Żółty: Kaletnik - Wiatrołuża - Krzywe - 17,5 km.
5. Czarny: Stary Folwark - Szwajcaria - 19,8 km.
6. Czerwony: Wysoki Most - Studziany Las - Wysoki Most - 13,7 km
7. Niebieski: Suwałki - Danowskie - 39,6 km.
8. Czerwony: Krusznik - Monkinie - Danowskie - 8,0 km.
9. Niebieski: Giby - Karolin - Wysoki Most - uroczysko Węgzał - 25,0 km.

Szlaki rowerowe - 5 tras:

1. Suwałki - Mała Huta - Leszczewo - Krzywe - Suwałki -18,5 km.
2. Płociczno - Bryzgiel - Krusznik - Mikołajewo - Wigry - Stary Folwark - Krzywe - 38,0 km.
3. Suwałki - Mała Huta - Krzywe -Sobolewo - Stary FOLWARK - Leszczewo -Lipniak - Suwałki - 39,0 km.
4. Bryzgiel - Danowskie - Tobołowo - Studziany Las - Wysoki Most - Mikołajewo - Mikołajewo - Wigry - Stary Folwark - 36,0 km.
5. Gawrych Ruda - Słupie - Sobolewo - Krzywe - 14,6 km.

3. Ścieżki przyrodnicze i dydaktyczne:

• ścieżka dydaktyczna „Las” - około 2 km.
• ścieżka dydaktyczna Suchary - 4 km.

4. Zagospodarowane punkty widokowe w:

• Kruszniku
• Gawrych Rudzie
• Tartaku
• Starym Folwarku

5. Parkingi o łącznej pojemności 150 samochodów w 10 punktach: Krzywe, Leszczewek, Powały, Bryzgiel, Zakąty, Piaski, Wigry, Stary Folwark (2), Płociczno.

6. Tablice informacyjne poza ścieżkami dydaktycznymi 110 sztuk

7. Salę muzealną, wystawy stałe i okresowe (wystawy przyrodnicze, archeologiczne, geologiczne, fotograficzne, plastyczne)

8. Inne miejsca odpoczynku z rozległym widokiem: Powały, Piaski, Rosochaty Róg, Cimochowizna, Leszczewo, Nowa Wieś.

W 1997 roku przeważali turyści uprawiający turystykę pieszą. Coraz większą popularnością oznaczała się turystyka rowerowa  i kajakowa na najbardziej znanym szlaku spływów - Czarną Hańczą. Liczniej niż w latach ubiegłych odwiedzały nas wycieczki dzieci z przedszkoli, które nie tylko zwiedzały salę muzealną, ale także słuchały prelekcji i poznawały przyrodę Parku podczas spacerów z przewodnikiem po ścieżce dydaktycznej.

Podsumowując działania Parku w kierunku lepszej obsługi ruchu turystycznego, wykonano:

1. Odnowiono część szlaków turystycznych
2. Ustawiono 3 bramy wjazdowe z tablicami informacyjnymi WPN
3. Ustawiono przy szlakach turystycznych 15 miejsc odpoczynku (daszki, ławy, stoły)
4. Ustawiono i odnowiono 35 tablic informacyjnych
5. Wykonano pomosty w Bryzglu, Słupiu i Cimochowiźnie
6. Umeblowano i wyposażono pokoje gościnne w Lipniaku, Mikołajewie i Maćkowej Rudzie.
7. Wydano przewodnik „Las” i „Suchary” po ścieżkach dydaktycznych
8. Opracowano ulotkę reklamującą pokoje gościnne w osadach leśnych WPN.
9. Postawiono 2 wieżę widokowe: w Starym Folwarku i Tartaku
10. Przeszkolono na kursie „Rozwój produktu turystyki aktywnej i specjalistycznej - 1 osobę.
11. Powołano sekcję turystyki zajmującą się całością spraw związanych z obsługą ruchu turystycznego, zwiększając obsadę o 1 etat.

Dalej »