1. WSTĘP

1.1. Podział administracyjny

Wigierski Park Narodowy w 1995 roku dzielił się na dwa obręby ochronne: Obręb Wigry i Obręb Maćkowa Ruda.

W skład Obrębu Wigry wchodziły następujące obwody ochronne:

• Obwód Ochronny Lipniak - składający się z dwóch obchodów: Wiatrołuża i Królówek.
• Obwód Ochronny Krzywe - składający się z trzech obchodów: Samle, Krzywe i Leszczewek.
• Obwód Ochronny Gawarzec - składający się z trzech obchodów: Sobolewo, Słupie i Wasilczyki.
• Wodny Obwód Ochronny Wigry - obejmujący jeziora: Wigry, Pierty, Omułówek, Białe k. Piert, Królówek, Leszczewek, Postaw, Białe, Muliczne, Suchar Wielki, Okrągłe, Czarne k. Gawrych Rudy, Długie, Mulaczysko, Krusznik, Klonek, Czarne k. Bryzgla.

W skład Obrębu Maćkowa Ruda wchodzą następujące obwody ochronne:

• Obwód Ochronny Powały - składający się z jednego obchodu: Powały.
• Obwód Ochronny Krusznik - składający się z dwóch obchodów: Krusznik i Tobołowo.
• Obwód Ochronny Maćkowa Ruda - składający się z trzech obchodów: Mikołajewo, Maćkowa Ruda i Czerwony Krzyż.
• Obwód Ochronny Wysoki Most - składający się z dwóch obchodów: Wysoki Most i Sarnetki.

1.2. Powierzchnia Parku

Całkowita powierzchnia Parku w 1995 r. wynosiła 15113,31 ha (załączniki nr 1, 2, 3). Powierzchnia Parku w stosunku do roku 1994 nie uległa zmianie. Obszar Wigierskiego Parku Narodowego położony jest w granicach administracyjnych czterech gmin:

a) Suwałki - o łącznej powierzchni 8068,68 ha, z czego:

• 6735,62 ha znajduje się w zarządzie Parku,
• 49,25 ha znajduje się w innym zarządzie stanowiącym własność Skarbu Państwa (Rejonu Dróg Publicznych w Suwałkach, Komendy Policji, Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych w Suwałkach, Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Suwałkach)
• 1143,97 ha stanowi własność prywatną,
• 139,43 ha stanowi pozostałą własność, a mianowicie: Urzędu Gminy w Suwałkach, Parafii Rzymsko-Katolickiej w Wigrach, PTTK w Suwałkach, Przedsiębiorstwa Żegluga, Banku Spółdzielczego, Szkoły Gminnej, PZW, Związku Zawodowego Metalowców, GS "Samopomoc Chłopska", Urzędu Pocztowo - Telekomunikacyjnego, Spółdzielni Kółek Rolniczych, Spółdzielni Mleczarskiej, Mienie Komunalne Wspólnoty Wsi.

b) Krasnopol - o łącznej powierzchni 1431,41 ha, z czego:

• 788,62 ha znajduje się w zarządzie Parku,
• 19,00 ha znajduje się w innym zarządzie stanowiącym własność Skarbu Państwa (Rejonu Dróg Publicznych w Suwałkach, Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Suwałkach)
• 620,34 ha stanowi własność prywatną,
• 3,45 ha stanowi własność pozostałą a mianowicie: urzędu Gminy w Krasnopolu oraz Zbiorczej Szkoły Gminnej w Krasnopolu.

c) Nowinka - o łącznej powierzchni 1838,34 ha. z czego:

• 1154,59 ha znajduje się w zarządzie Parku,
• 11,65 ha znajduje się w innym zarządzie stanowiącym własność Skarbu Państwa (Dyrekcja Okręgowa Dróg Publicznych w Białymstoku, Rejon Dróg Publicznych w Augustowie)
• 641,51 ha stanowi własność prywatną,
• 30,59 ha stanowi własność pozostałą a mianowicie: Urzędu Gminy w Nowince, Wspólnoty Gruntowej Wsi Zakąty, Gminnego Zespołu Szkół Ekonomiczno - Administracyjnych w Nowince.

d) Giby - o łącznej powierzchni 3774,88 ha, z czego:

• 3682,38 ha znajduje się w zarządzie Parku,
• 16,28 ha znajduje się w innym zarządzie stanowiącym własność Skarbu Państwa (Rejon Dróg Publicznych w Suwałkach, Rejon Dróg Publicznych w Augustowie, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Suwałkach)
• 99,02 ha stanowi własność prywatną.

Szczegółowe dane zestawienia powierzchni wg gmin i własności przedstawia zał. nr 3.

1.3. Wykupy gruntów i budynków

W roku 1995 Wigierski Park Narodowy nie dokonywał wykupu gruntów i budynków.

W roku 1996 i w latach następnych pożądane jest wykupienie 132 ha gruntów położonych na wyspach na jeziorach Wigry i Długie (ok. 40 ha), wokół jezior Królówek, Gałęziste, Samle i Białe, wzdłuż rzek Wiatrołuża i Kamionka (enklawy obcej własności na obszarach objętych ochroną ścisłą) oraz terenu położonego między oddziałami 105 i 108 we wsi Królówek. Większość tych gruntów przedstawia wysoką wartość przyrodniczą. Po ich wykupieniu wejdą one w granice Parku.

1.4. Plan ochrony Wigierskiego Parku Narodowego

Wigierski Park Narodowy rozpoczął prace nad sporządzeniem Planu Ochrony Parku w 1990 roku, na który miały się składać: operat urządzania rezerwatowego gospodarstwa leśnego, operat urządzania rezerwatowego gospodarstwa wodnego oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego Wigierskiego Parku Narodowego. Plan miał być tworzony wspólnie z gminami leżącymi na terenie Parku i w jego sąsiedztwie. Ważne dla sporządzania tego planu było podjęcie przez pięć gmin uchwał samorządowych mówiących o konieczności rozpoczęcia prac nad nowym planem z uwagi na powstanie Wigierskiego Parku Narodowego.

Tabela 1. Układ operatów w Planie Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego

Po wielu istotnych korektach w koncepcji sporządzania planów ochrony parków narodowych odstąpiono od tworzenia planu zagospodarowania przestrzennego uzgadniając przy tym, że na Plan Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego będą się składały trzy główne opracowania:

1. Plan ochrony ekosystemów leśnych i lądowych ekosystemów nieleśnych.
2. Plan ochrony ekosystemów wodnych.
3. Elementy zagospodarowania przestrzennego terenu parku i jego strefy ochronnej jako wytyczne do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gmin.

W grudniu 1995 roku zaproponowano Komisji Konsultacyjnej d/s sporządzania Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego układ planu (tabela 1) który został przyjęty na jej I posiedzeniu.

Ogólny koszt. sporządzenia planu (wg cen z początku 1993 roku przeliczone na PLN zł) oszacowano wstępnie na kwotę 816 900 zł. Po dokonanej korekcie kwota ta wzrosła do wysokości 2 003 700 zł. Rozkład kosztów Planu Ochrony przedstawia tabela 1. W przypadku należytej dotacji finansowej przewiduje się zakończenie sporządzania Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego z końcem drugiego kwartału 1998 roku.

1.5. Kronika Parku

Kronika Wigierskiego Parku Narodowego prowadzona jest od czasu jego powstania i obejmuje lata 1989 - 1993. Prowadzone są prace nad uzupełnianiem kronik Parku za lata 1993 - 1994.

1.6. Bibliografia

Obecnie kontynuowano prace nad przygotowaniem pierwszego tomu bibliografii WPN. Przewiduje się, że prace nad bibliografia zostaną zakończone w 1996 roku.

1.7. Łączność

W roku 1992 został opracowany pod kierunkiem prof. dr. hab. inż. Tytusa Karlikowskiego "Program Ochrony Przeciwpożarowej Lasu Wigierskiego Parku Narodowego". Jednym z elementów jego realizacji była poprawa systemu łączności na terenie Parku. Park stanowił do 1995 roku podsieć w sieci łączności RDLP Białystok. W związku z faktem, że obszar Parku leży na terenie działalności Państwowej Agencji Radiotelekomunikacji w Olsztynie zostały wymówione warunki pracy w ramach łączności dla RDLP Białystok przez PAR w Białymstoku. Zmusiło to Dyrekcję Parku do rejestracji własnej sieci w PAR w Olsztynie. Wpłynie to na wzrost kosztów utrzymania sieci w wyniku wnoszenia opłat za używanie częstotliwości.

W 1995 roku używano następującego sprzętu łączności:

• 16 sztuk radiotelefonów bazowych (15 szt. Yaesu FTL 1011 i 1 szt. Motorola M-216)
• 13 sztuk radiotelefonów przewoźnych (10 szt. Yaesu FTL 1011, 1 szt. Motorola M-216 i 2 szt. Radmor)
• 30 sztuk radiotelefonów noszonych amerykańskiej firmy Midland typu 70-045D-48C
• Interface telefoniczny LL-2 umożliwiający pracę parkowej sieci łączności radiowej z ogólnokrajową siecią telefoniczną.

W łączność telefoniczną przewodową wyposażone są:

1. Budynek Dyrekcji Parku wraz z siecią numerów wewnętrznych,
2. Leśniczówka O.O. Krzywe (numer wewnętrzny dyrekcji),
3. Leśniczówka O.O. Wysoki Most,
4. Podleśniczówka O.O. Krzywe (Leszczewek),
5. Leśniczówka O.O. Gawarzec,
6. Nadleśniczówka Obrębu Maćkowa Ruda,
7. Podleśniczówka O.O. Krusznik (Lipowe),
8. Leśniczówka O.O. Lipniak
9. Ośrodek Edukacji Ekologicznej nad Zatoką Słupiańską,
10. Rybakówka we wsi Czerwony Folwark i do wykorzystania numer telefoniczny we wsi Płociczno.
11. Osada Samle OO. Krzywe

Potrzeby Wigierskiego Parku Narodowego w zakresie łączności bezprzewodowej wzrosły z chwilą zakupu nowych samochodów służbowych i funkcjonowania nowego regulaminu organizacyjnego. Przedstawiają się ono następująco:

• radiotelefony bazowe w ilości 1 szt.
• radiotelefony przewoźne w ilości 4 szt.
• radiotelefony noszone w ilości 16 szt.
  oraz założenie telefonu w Leśniczówkach: Krusznik, Słupie i Wysoki Most.

1.8. Przejmowanie nieruchomości Skarbu Państwa

W 1995 roku Wigierski Park Narodowy nie przejmował w zarząd nieruchomości Skarbu Państwa, znajdujących się w zarządzie innych instytucji.

1.9. Powiększanie Parku

W związku z potrzebą korekty przebiegu granicy Wigierskiego Parku Narodowego, (między innymi włączenie gruntów należących do Parku położonych dotychczas poza jego granicami) oraz wykonaniem nowych pomiarów geodezyjnych powierzchnia parku uległa zmianie. Propozycja zmian granic Parku przedstawiona została w projekcie nowego Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Wigierskiego Parku Narodowego.

Planuje się następujące poszerzenie Parku:

1. na terenie Gminy Suwałki:
   - w obrębie ewidencyjnym Wiatrołuża na łączną powierzchnię 1,74 ha,
   - w obrębie ewidencyjnym Magdalenowo na łączną powierzchnię 3,63 ha,
   - w obrębie ewidencyjnym Nowa Wieś na łączną powierzchnię 17,83 ha,
   - w obrębie ewidencyjnym Burdyniszki na łączną powierzchnię 9,48 ha,
2. na terenie Gminy Nowinka
   - w obrębie ewidencyjnym Nowinka na łączną powierzchnię 4,29 ha,
3. na terenie gminy Krasnopol
   - w obrębie ewidencyjnym Mikołajewo na łączną powierzchnię 1,65 ha.

Powiększenie Parku o w/w grunty nastąpi w drodze nowego Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Wigierskiego Parku Narodowego.

2. ZAGROŻENIA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

Jednym z ważniejszych elementów podlegających ochronie w Parku jest zespół jezior wigierskich. Największym zagrożeniem dla jezior jest postępująca eutrofizacja i zanieczyszczenie wód powierzchniowych Parku przez dopływy ścieków spoza obszarów Parku i terenów położonych w jego granicach. Wśród innych zagrożeń wartości przyrodniczych Parku wymienić należy:

• silne wypadanie świerka w drzewostanach starszych klas wieku na skutek presji niektórych gatunków owadów i patogenów
• podejmowane próby nielegalnej zabudowy
• niekorzystny układ dróg tranzytowych przebiegających przez Park i nadmierny ruch samochodowy (hałas, zanieczyszczenia, ginąca zwierzyna)
• nadmierna zabudowa terenów - zagrożenie walorów krajobrazowych w miejscowościach Stary Folwark, Tartak, Leszczewo
• nadmierna penetracja przez ludzi niektórych rejonów Parku (okolice plaży w Krzywem oraz sąsiadujące z Parkiem ogrody działkowe w miejscowości Huta)
• zaśmiecanie lasów i wód przez turystów
• kłusownictwo i inne formy szkodnictwa
• enklawy gruntów obcej własności leżące w granicach Parku, a zwłaszcza: wyspy na jeziorze Wigry, doliny rzek Wiatrołuża, Kamionka, okolice jezior: Gałęziste i Samle
• funkcjonowanie w pobliżu Parku kopalni kruszywa oraz udokumentowanych złóż kruszywa, których eksploatacja może być w perspektywie zagrożeniem dla Parku
• odwodnienie niektórych terenów, zwłaszcza gleb torfowych.
• zanieczyszczenia powietrza pochodzące ze źródeł lokalnych (Suwałki) oraz docierające z dalszych obszarów.

3. DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO OBNIŻENIA SKUTKÓW ZAGROŻEŃ

    WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

1. Kontynuacja prac nad sporządzaniem planu ochrony Parku.
2. Doskonalenie form udostępniania Parku do zwiedzania w tym między innymi:
   a) Podjęcie prac zmierzających do poprawy infrastruktury turystycznej Parku.
   b) Bieżąca konserwacja drogowskazów informacyjnych na szlakach turystycznych.
   c) Wyznaczenie i oznakowanie szlaków rowerowych.
   d) Poprawa oznakowania miejsc odpoczynku.
   e) Opróżnianie kontenerów i koszy na nieczystości.
   f) Opracowanie i wdrażanie programów wskazujących korzyści dla ludności lokalnej płynących z rozwoju eko- i agroturystyki.
   g) Wydawnictwo informatorów turystycznych dotyczących turystyki pieszej i wodnej, oraz aktualizacja i korekta mapy „Wigierski Park Narodowy i okolice”
3. Realizacja programu czynnej ochrony ichtiofauny w wodach Parku.
4. Dostosowanie regulaminu połowu ryb na wodach WPN do potrzeb ochrony ichtiofauny w parkach narodowych.
5. Prowadzenie zabiegów ochronnych i sanitarnych ograniczających i redukujących liczebność występowania kambiofagów
6. Wyznaczenie zaktualizowanych stref ochronnych w pobliżu gniazd rzadkich gatunków ptaków (bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny)
7. Prowadzenie prac badawczych w ramach monitoringu środowiska Parku, w tym Wigierskiej Stacji ZMŚP.
8. Utrzymywanie i rozwijanie współpracy z samorządami działającymi na terenie Parku
9. Wzmożenie nadzoru nad budownictwem na terenie Parku oraz podjęcie działań zmierzających do likwidacji wzniesionych bez zezwolenia budynków.
10. Współdziałanie z różnymi instytucjami w celu zwalczania kłusownictwa i innych form szkodnictwa oraz ochrony ppoż. (Policja, Państwowa Straż Rybacka, Państwowa Straż Pożarna)
11. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników Parku (studia podyplomowe, kursy, seminaria, szkolenia)
12. Rozwijanie działalności edukacyjnej, w tym prowadzenie zajęć w Ośrodku Edukacji Ekologicznej nad Zatoką Słupiańską.
13. Nawiązywanie kontaktów i współpracy w różnych kierunkach z różnymi instytucjami, towarzystwami, organizacjami i ośrodkami działającymi w kraju i poza jego granicami.
14. Rozpoczęcie prac projektowych szkółki zalesieniowej produkującej materiał sadzeniowy na potrzeby Parku.
15. Prowadzenie prac umożliwiających rozbudowę, sprawne i niezawodne działanie a także w przyszłości transmisję danych komputerowych pomiędzy obwodami ochronnymi a dyrekcją Parku w ramach funkcjonowania sieci łączności radiokomunikacji ruchomej lądowej.

4. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

4.1. Ochrona przyrody

Wigierski Park Narodowy funkcjonuje sześć lat. Wykonano na jego terenie wiele prac z zakresu ochrony przyrody i dokumentujących walory przyrodnicze parku. Wiele prac jest kontynuowanych, jeszcze więcej trzeba podjąć w najbliższym czasie. Różnorodność ekosystemów Parku powoduje, że zachodzi konieczność prowadzenia wielu prac i badań interdyscyplinarnych. Stan wiedzy o przyrodzie Parku stale się zmienia i jeszcze długo nie będzie można powiedzieć, że wiemy o tym obszarze prawie wszystko.

Nasza świadomość o niekompletności wiedzy na temat przyrody Parku nie może hamować prac zmierzających do sprecyzowania zasad jego ochrony. Zasady te będą podlegały w okresach przewidzianych instrukcją weryfikacji i doskonaleniu. W związku z powyższym w 1995 roku skupiono się przede wszystkim nad ochroną ekosystemów leśnych i przyspieszeniem oraz uaktywnieniem (szczególnie w ostatnich miesiącach 1995 r) prac związanych z powstawaniem Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Przyczyni się to do jasnego określenia i sprecyzowania kierunków i metod ochrony poszczególnych komponentów Parku. oraz określi zakres i rozmiar prac ochronnych w poszczególnych latach wykonywanych przez Służby Parku.

Kolejnym zagadnieniem na które zwrócono w 1995 r. szczególną uwagę była kompleksowa ochrona ekosystemów leśnych przed szkodliwym działaniem grupy owadów określanych mianem kambiofagów. Do przedstawicieli tej grupy owadów, które wyrządziły największe szkody w Parku należą korniki (Ips sp.) a przede wszystkim kornik drukarz (Ips typographus), kornik drukarczyk (Ips amitinus) i czterooczak świerkowiec (Polygraphus polygraphus). Gradacja korników powodująca obumieranie głównie starych świerków jest skutkiem małej zdolności homeostatycznej ekosystemów leśnych w którym występuje ta grupa kambiofagów oraz wyłączenia z ochrony częściowej i dalej objęcie ochroną ścisłą terenów na których dominowały starodrzewia świerkowe. Prowadzone zabiegi ochronne zmierzają do opanowania i ograniczenia rozwoju tych szkodników oraz prowadzenie odnowień uwzględniających potrzeby przebudowy drzewostanów Wigierskiego Parku Narodowego.

Następnym elementem mającym wpływ na ochronę przyrody Parku jest przebieg jego granicy i strefy ochronnej. Przebieg granic określony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 1988 roku w sprawie utworzenia Wigierskiego Parku Narodowego (Dz. U. Nr 25 poz. 173) obowiązuje do chwili obecnej. Od momentu utworzenia Parku do dnia dzisiejszego nastąpiły zmiany stanu posiadania jak również inne okoliczności uzasadniające zmiany przebiegu granic Parku i utworzenie strefy ochronnej. Zostały one, jak też i inne ważne zagadnienia z zakresu ochrony przyrody uwzględnione w pracach prowadzonych nad redagowaniem Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Wigierskiego Parku Narodowego.

W ciągu całego 1995 roku prowadzono szereg innych działań i zabiegów związanych z ochroną przyrody w Parku. Wyliczyć tutaj należy takie działania jak:

• zamknięcie dróg wjazdowych na obszary objęte ochroną ścisłą,
• wprowadzenie czasowych ograniczeń wstępu na niektóre obszary Parku,
• wzmożona ochrona ppoż. poprzez dyżury w dyrekcji Parku i patrole w terenie,
• zwiększona kontrola przeciwko kłusownictwu na jeziorach i w lasach Parku,
• regulacja stanu ilościowego zwierzyny wyrządzającej największe szkody w Parku,
• dążenie do ograniczenia rozprzestrzeniania się obcych dla przyrody Parku gatunków roślin i zwierząt,
• sprawowanie kontroli wykonywania zabiegów lasach stanowiących własność prywatną,
• sprawowanie kontroli nad usuwaniem drzew z zadrzewień i ich odnawianie,
• prowadzenie działań ochronnych i hodowlanych w ekosystemach Parku,
• czynna ochrony ichtiofauny w wodach Parku.

4.2. Działalność naukowa

Działalność naukową w Wigierski Parku Narodowym prowadzi Pracownia Naukowo-Badawcza. W 1995 roku realizowała ona zadania związane tak z działalnością naukową jak i edukacyjną oraz prowadziła prace z zakresu monitoringu środowiska, a w szczególności prace związane z krajowym programem zintegrowanego monitoringu środowiska przyrodniczego.

W ramach działalności naukowej prowadzone były prace dotyczące stanu jakości wód Czarnej Hańczy, jako głównego źródła zanieczyszczenia jeziora Wigry, końcowe prace związane z badaniem zgrupowań Apoidea w różnowiekowych drzewostanach borowych WPN oraz prace dotyczące wybranych grup owadów (Formicidae, Vespidae i Carabidae) WPN. Te ostatnie głównie dotyczyły opracowywania wcześniej zebranego materiału. Prace nad zgrupowaniami Apoidea związane były z ostatecznym redagowaniem tekstu i przygotowaniem rozprawy doktorskiej, której obrona odbyła się w październiku na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Ponadto, pracownicy Pracowni brali udział w 21 pracach badawczych innych instytucji. Opiekowano się również studentami odbywającymi praktyki studenckie na terenie Parku oraz zorganizowanymi grupami studentów, którzy przebywali na obozach naukowych. Jak co roku, odbywały się praktyki studenckie studentów z Uniwersytetu Łódzkiego, a ponadto z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. A. Mickiewicza z Poznania. Pracownia służyła pomocą merytoryczną i organizacyjną obozom naukowym z Uniwersytetu Gdańskiego, z SGGW z Warszawy i Akademii Rolniczo-Technicznej z Olsztyna. Pracownicy Parku brali udział w sympozjach i konferencjach naukowych dotyczących m.in. takich zagadnień, jak: systemy informacyjne, GIS dla obszarów chronionych, monitoring przyrodniczy, gdzie wygłosili 9 referatów. Dwie osoby brały udział w szkoleniach - w Szkole Monitoringu w Storkowie i w szkoleniu dotyczącym problemom zlewni rzecznych w Szwecji. Na obu szkoleniach wygłoszono referaty dotyczące zintegrowanego monitoringu środowiska prowadzonego na terenie WPN.

W ramach działalności Wigierskiej Stacji Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, prowadzone były prace dotyczące charakterystyki fizykochemicznej wód Czarnej Hańczy oraz wybranych jezior, wód gruntowych i opadów atmosferycznych. Na stałych poletkach meteorologicznych prowadzone były pomiary meteorologiczne i pomiary poziomu wód gruntowych, a na terenie całej zlewni eksperymentalnej prowadzone były prace faunistyczne i florystyczne.

W ramach monitoringu ekosystemów wodnych przeprowadzono badania wybranych parametrów fizykochemicznych wód wszystkich jezior i rzek Parku, a wspólnie z ART w Olsztynie wykonano badania mikrobiologiczne wód jeziora Wigry i rzeki Czarnej Hańczy oraz badania fizykochemiczne i mikrobiologiczne wody pitnej z 312 studni kopanych z terenu Parku i jego otuliny.

W 1995 roku Pracownicy WPN publikowali na łamach różnych czasopism specjalistycznych artykuły i prace o charakterze naukowym. Część prac naukowych została złożona do druku.

4.3. Działalność dydaktyczna

W roku 1995 Wigierski Park Narodowy prowadził ożywioną działalność edukacyjną dla turystów, młodzieży szkolnej (ze szkół lokalnych i z innych części kraju) oraz nauczycieli. Oprowadzano wycieczki, przeprowadzono dziesiątki odczytów, prelekcji i pokazów (filmy video, slajdy). Salę muzealną w dyrekcji Parku odwiedziło ponad 2700 osób. W ramach współpracy ze szkołami prowadzone były cotygodniowe zajęcia w jednym z suwalskich liceów, w klasach o profilu ekologicznym, w formie wykładów i zajęć terenowych.

Wigierski Park Narodowy był, wspólnie z III Liceum Ogólnokształcącym, organizatorem seminarium ekologicznego pt. "Uwaga kleszcze", które odbyło się w Suwałkach. Na seminarium wygłoszony został referat przez pracownika PNB WPN dotyczący biologii i ekologii kleszczy.

Nawiązana została robocza współpraca ze szkołami podstawowymi w gminach Parku (prelekcje, wycieczki z programem edukacyjnym do Parku). Organizowano także imprezy „masowe” (obchody „Dni Ziemi”, „Sprzątanie Świata”) lub skierowane do wybranych grup społecznych (np. żeglarzy - Regaty o Puchar Dyrektora WPN). W roku 1995 wydano dwa foldery turystyczne (Turystyka w WPN - Szlaki wodne, Turystyka w WPN - Szlaki lądowe). Park bierze udział w organizacji i obsłudze ruchu turystycznego, głównie w ramach współpracy z PTTK, uczestnicząc w rajdach i innych imprezach turystycznych (Rajd Wigierski).

Edukacja środowiskowa przyjmowała różnorodne formy, m.in.:

• prowadzenie zajęć edukacyjnych dla młodzieży w Ośrodku Edukacji Ekologicznej WPN, w okresie od końca maja do września, dla grup zorganizowanych. Program obejmował zajęcia terenowe i kameralne z zakresu ekologii i ochrony przyrody, w tym m.in. dotyczące ochrony przyrody w parkach narodowych, biologii i ekologii bobrów, ekologii środowisk wodnych, biologii owadów leśnych i inne. Wymiar zajęć edukacyjnych realizowanych w Ośrodku w roku 1995 wynosił około 3000 osobodni;
• prowadzenie zajęć edukacyjnych dla grup młodzieży niepełnosprawnej (niewidomej, niedowidzącej i niedosłyszącej) 6 grup, ok. 100 osób;
• prowadzenie na terenie Parku zajęć w ramach kursów dokształcających dla nauczycieli (współpraca z Wojewódzkim Ośrodkiem Metodycznym); 2 kursy: dla nauczycieli nauczania początkowego oraz nauczycieli biologii i geografii z województwa suwalskiego;
• oprowadzanie wycieczek po Parku (grupy szkolne, turyści krajowi i zagraniczni) wraz z prelekcjami na temat przyrody i ochrony WPN w sali muzealnej WPN, łącznie dla około 500 osób;
• organizowanie konkursu plastycznego, quizu, gier i zabaw „ekologicznych”, biegu przełajowego i innych imprez z okazji „Dnia Ziemi”
• organizowanie akcji „Sprzątanie Świata”
• przygotowanie i wydanie 2 folderów oraz książki poświęconej badaczowi Wigier - Alfredowi Lityńskiemu („Alfred Lityński - twórca nowoczesnej hydrobiologii polskiej”);
• wzbogacono filmotekę działu dydaktycznego o 15 kaset video z filmami o tematyce ekologicznej oraz pomoce dydaktyczne (scenariusze, przewodniki klucze do oznaczania roślin itp.)
• prowadzono systematycznie zajęcia ekologiczne z młodzieżą ze szkół podstawowych znajdujących się na terenie Wigierskiego Parku Narodowego.
• rozesłano materiały dydaktyczne i propagandowe dotyczące ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych Parku oraz ochrony środowiska. Adresatami byli nauczyciele z terenu Parku i innych regionów Polski.

Biblioteka Parku wzbogaciła się w minionym roku o 146 pozycji książkowych i 68 czasopism.

4.4. Turystyka

Infrastruktura turystyczna w 1995 roku nie uległa istotnym zmianom w stosunku do roku 1994. Wyraźnie zaznaczyła się potrzeba dodatkowego etatu przeznaczonego na potrzeby kompleksowej obsługi zagadnień związanych z turystyką na terenie Parku. W 1995 roku na terenie WPN funkcjonowały następujące obiekty turystyczne: 1 stanica wodna w Wysokim Moście oraz 9 ogólnie dostępnych miejsc biwakowania (5 stanowiące wł. Parku w tym jedno miejsce przeznaczone na obóz harcerski, 2 pola prywatne i 2 pola PTTK Oddz. Suwałki).

W Starym Folwarku funkcjonowała wypożyczalnia sprzętu turystycznego przeznaczonego do uprawiania turystyki wodnej. Podobna wypożyczalnia jednak o znacznie mniejszej ofercie sprzętowej funkcjonowała w Krzywem (plaża)

Na polach biwakowych Wigierskiego Parku Narodowego w 1995 roku przebywało łącznie 3 748 osób i poza tą liczbą sprzedano dodatkowo 2 317 szt. kart wstępu.

Z bieżących spraw związanych z organizacją turystyki na terenie Parku należy wymienić że:

1. jak corocznie poprawiono zagospodarowanie szlaków turystycznych - drogowskazy, strzałki kierunkowe, miejsca odpoczynku, kosze na śmieci,
2. poprawiono oznakowanie szlaków rowerowych,
3. prowadzono bieżącą obsługę sanitarną miejsc odpoczynku i pól namiotowych (kosze i kontenery na śmieci, ustępy ekologiczne itp.)
4. na polu namiotowym Jastrzęby funkcjonował punkt gastronomiczny oferujący także artykuły spożywcze.
5. wydano dwa foldery:
   - Turystyka w Wigierskim Parku Narodowym - szlaki wodne
   - Turystyka w Wigierskim Parku Narodowym - szlaki lądowe
6. poprawiono oznakowanie parkingów i miejsc postoju pojazdów,
7. WPN służył nową formą uprawiania turystyki, jaką była turystyka konna. Świadczono usługi z zakresu zwiedzania obszarów Parku podczas objazdu bryczką lub też konno z przewodnikiem.
8. Park służył fachową obsługą z zakresu turystyki, gdyż udostępniał przewodników z wysokimi kwalifikacjami i wiedzą z zakresu historii obszaru Parku i okolic, walorów przyrodniczych oraz doskonałą znajomością terenu.
9. funkcjonowały dwa strzeżone kąpieliska (Krzywe i Stary Folwark)

Na terenie Parku znajduje się 170 domków kempingowych, prywatnych lub należących do różnych organizacji i instytucji. Obiekty te w większości zostały wzniesione przed powstaniem Parku. Część obiektów która została wzniesiona po utworzeniu Parku odpowiada wymogom planu zagospodarowania przestrzennego. Wykorzystywane są one tylko w okresie letnim.

W roku 1995 na terenie Parku przebywało ogółem ok. 65 tys. turystów.

Turyści korzystali ze zorganizowanej bazy noclegowej (około 55 000 osób) w postaci 10 ośrodków wypoczynkowych i kempingów oraz z 9 pól namiotowych. Zorganizowana baza noclegowa na terenie WPN dysponuje około 1 900 miejscami, w tym 800 w ośrodkach oraz 1 100 na polach namiotowych. Baza niezorganizowana może obsłużyć następne 800-1 000 osób.

Ruchu turystyczny koncentruje się we wsiach położonych wokół jeziora Wigry (Gawrych Ruda, Stary Folwark, Wigry, Cimochowizna, Bryzgiel, Mikołajewo i Rosochaty Róg). Wielu mieszkańców w okresie letnim przyjmowało turystów na kwatery prywatne w ramach uprawiania agroturystyki. Według danych szacunkowych z tej formy turystyki skorzystało ok. 2 500 osób. Dyrekcja Parku nie dysponuje jednak dokładną liczbą wyrażającą ilość osób korzystających z tej formy turystyki, szacuje się ją jednak na ok. 2 500 osób.

Dalej »