Proszę chwilę zaczekać, ładuję zdjęcia ...

  Spis treści Strona główna kwartalnik WIGRY Wigierski Park Narodowy
  

kliknij, aby powiększyć

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Z BIEGIEM RZEK

  

  

Rzeki w Wigierskim Parku Narodowym urzekają malowniczością i kameralnością. Tocząc swe czyste wody przez lasy, pola, łąki, rozległe tereny bagienne, tworzą sprzyjające warunki występowania bogatej fauny i flory.

  

Każda z rzek ma swój urok i specyfikę. Za sprawą ciemnego koloru dna, nurty największej rzeki - Czarnej Hańczy przybierają lokalnie smolistoczarną barwę. Na ogół leniwie płynąca Kamionka tworzy także rwący i kamienisty przełom. Wody Wiatrołuży żłobią najgłębszą w parku dolinę rzeczną, a Maniówka charakteryzuje się dużą, sezonową zmiennością przepływu wody. Długość Samlanki i Bystrej nie przekracza jednego kilometra, a parkowej Gremzdówki niespełna dwóch. Pomimo przyrodniczej i krajobrazowej odmienności, wszystkie wody płynące łączy pierwotne, naturalne piękno.

  

Czarna Hańcza ma co najmniej dwa oblicza. Górny, dziki odcinek wkraczający na teren WPN-u, płynie początkowo wyłącznie w otoczeniu lasów. Brak tu jakichkolwiek zabudowań ludzkich. Bardzo szybki nurt i kamieniste dno sprawiają, iż patrząc na rzekę z mostu w Sobolewie, mamy wrażenie obcowania z podgórskim potokiem.

  

W przyujściowym odcinku rzeka stopniowo wytraca swój impet - jej nurt staje się wolniejszy, a koryto wcina się głębiej w podłoże i znacznie zwęża. Brzegi są podmokłe i grząskie, a rozszerzającą się tu dolinę rzeczną zajmują rozległe torfowiska i olsy – kraina łosia. W spowolnieniach nurtu oraz tworzących się strefach zastoiskowych, lustro wody pokrywa bardzo charakterystyczna trawa - brodobrzanka wodna.

  

Czarna Hańcza kończy swój górny bieg w jeziorze Wigry, wlewając do Zatoki Hańczańskiej ok. 1,5 metra sześciennego wody na sekundę i to właśnie jej jakość ma decydujący wpływ na stan czystości północnej części Wigier. Jeszcze w niedalekiej przeszłości, za sprawą odprowadzanych do rzeki słabo oczyszczanych ścieków z Suwałk, Czarna Hańcza niosła tak duży ładunek zanieczyszczeń, że walory przyrodnicze jeziora ulegały poważnej degradacji. Od ponad 10 lat ilość odprowadzanych zanieczyszczeń uległa zmniejszeniu, a proces wzrostu żyzności jeziora Wigry został znacznie spowolniony.

  

Z powodu całkowitego wyłączenia z turystyki wodnej, odcinek Czarnej Hańczy powyżej Wigier jest mało znany, choć tutejsze walory przyrodnicze oraz krajobrazowe warte są obejrzenia z tras lądowych. Wędrując zielonym szlakiem turystycznym im. Antoniego Patli, którego fragment przebiega przez rzekę oraz przylegające do niej torfowiska, można obserwować różnorodne zbiorowiska roślinne charakterystyczne dla zabagnionych dolin rzecznych, można tu zobaczyć: żurawia, bielika, bobra, łosia czy nawet wilka.

  

Drugie oblicze rzeki to Czarna Hańcza poniżej Wigier. Na tym odcinku rzeka jest znacznie szersza. Występują tu liczne meandry, zmienna jest prędkość przepływu wody, szerokość koryta rzecznego, głębokość. W rzece zalegają powalone przez bobry oraz wichury drzewa.

  

Na tym odcinku rzeka i jej dolina jest bardziej przekształcona przez człowieka. Miejsca o wolniejszym nurcie obficie porasta roślinność zanurzona, m.in.: strzałka wodna, grążele, rogatki, wywłóczniki, będąca miejscem bytowania ryb oraz wielu bezkręgowców wodnych, np. larw owadów, mięczaków i skorupiaków. W szybkich, omywających kamienisto-żwirowe dno prądach rzecznych, występują pstrągi i strzeble potokowe, a nawet minogi.

  

Rozległe przybrzeżne trzcinowiska oraz liczne wysepki porośnięte bujnie różnorodną roślinnością dają schronienie ptactwu wodnemu. Nad brzegami często spotkać możemy bobrowe domy - okazałe żeremia zbudowane z gałęzi i błota.

  

Charakterystyczną cechą kamienistych bystrzy całej Czarnej Hańczy jest występujący lokalnie ciemny, wręcz czarny kolor dna, który powoduje, że nawet w bardzo płytkich miejscach trudno dostrzec jego zarysy - być może stąd wywodzi się nazwa tej pięknej rzeki.

  

Kamionka to miniatura Czarnej Hańczy powyżej Wigier – tyle że mniejsza, poza tym również bardzo ciekawa pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. Otacza ją piękny las, który tylko w końcowym odcinku, tuż przy ujściu do jeziora Pierty, ustępuje miejsca zabagnionej dolinie. Na rzece są zarówno odcinki leniwe, bujnie zarośnięte roślinnością podwodną i wynurzoną, jak również bardzo szybko płynące po kamienistym podłożu i przypominające mały górski potok.

  

Kamionkę licznie zasiedlają bobry, które budując tamy, regulują tempo przepływu wody przez koryto rzeczne i tworzą lokalnie niewielkie rozlewiska, w których chętnie bytują ryby, małże, ślimaki, płazy, wydry.

  

Z północnych wysoczyzn parku wypływają dwie rzeki – Wiatrołuża i Maniówka. Każda z nich zaczyna swój bieg z osobna, by po kilku kilometrach połączyć się w jeden nurt. Większa jest Wiatrołuża – szersza, głębsza i niesie więcej wody. W swym górnym biegu rzeka ta szybko płynie po żwirowatym podłożu i żłobi miejscami bardzo głęboką dolinę, którą porastają lasy. Niepowtarzalną panoramę tego odcinka rzeki, która tworzy tu głęboki, jak na nizinne warunki, wąwóz, obserwować można z wieży widokowej w pobliżu miejscowości Lipniak.

  

Wiatrołużę i Maniówkę zasilają liczne źródła – zarówno nadbrzeżne o charakterze wysiękowym - jak i silnie bijące z dna rzeki. Latem woda tych rzek ma często temperaturę o kilka stopni niższą niż w innych ciekach parku. W silnie uwodnionych torfowiskach, zasilanych wodami wysiękowymi, występuje podtyp torfowisk źródliskowych - są to jedne z najcenniejszych siedlisk na terenie parku.

  

Z zabagnionego obniżenia terenu położonego pomiędzy trzema jeziorami – Samle Wielkie, Samle Małe oraz Przetaczek bierze swój początek malutka Samlanka. Ta krótka, bo zaledwie kilometrowej długości rzeczka, charakteryzuje się dużą naturalnością - płynie w całości w otoczeniu lasów, a jej miejscami trudno dostępne brzegi bujnie porasta roślinność bagienna, szczególnie obficie występuje tu skrzyp wodny. Uroku dodają Samlance liczne ślady obecności bobrów – tamy, żeremia, kanały transportowe, liczne zgryzy, a także zalegające w nurcie oraz nad brzegami powalone drzewa.

  

Wiatrołuża z Maniówką, Kamionka oraz Samlanka kończą swój bieg w jeziorze Pierty. Wypływający z południowej części jeziora ciek o nazwie Pietranka jest przez to zasobny w wodę. Piertanka po opuszczeniu Piert płynie leniwie w otoczeniu łąk, przepływa przez jezioro Omułówek i po około dwustu metrach wpada do północnej zatoki Wigier – Zadworza.

  

Tuż przed samym ujściem przy rzece w miejscowości Tartak zlokalizowana jest wylęgarnia ryb WPN-u. Hodowany w wylęgarni narybek sielawy, siei, szczupaka oraz suma, trafiając corocznie do jezior, zarówno położonych na terenie WPN-u, jak też leżących poza jego granicami, przyczynia się do zachowania tych cennych gatunków w zarybianych akwenach.

  

Najkrótszą rzeką WPN-u jest Dłużanka (Bystra), która odwadnia jeziora: Okrągłe, Długie i Muliczne i charakteryzuje się zmiennym tempem przepływu. W okresie letnim, kiedy zasilanie tych jezior przez bijące w dnie źródła równoważy intensywnie przebiegające zjawisko parowania wody, przepływ w niej jest ledwo zauważalny. W chłodnych porach roku, kiedy zjawisko parowania ograniczają niskie temperatury, przepływ jest na tyle intensywny, że zapobiega zamarzaniu tej rzeczki nawet podczas najsilniejszych mrozów.

  

Parkowe rzeki – wszystkie poza największą, „dolną” Czarną Hańczą, są bardzo małe, a więc szczególnie wrażliwe na wszelkie wpływy działalności ludzkiej. Swe naturalne piękno oraz ogromną przyrodniczą wartość zachowały dzięki minimalnej ingerencji człowieka w koryta rzeczne oraz doliny. W przeszłości ich ubogie w wodę nurty uznano za mało użyteczne i niezagrażające człowiekowi, pozostawione samym sobie zachowały swój pierwotny charakter. W dobie wzrastającej presji ludzkiej, związanej głównie z zabudową coraz to nowych obszarów rzeki, wymagają szczególnej troski. W Wigierskim Parku Narodowym środowiska te mają szansę zachować naturalne piękno - wiele fragmentów Kamionki, Wiatrołuży i Maniówki oraz całą „górną” Czarną Hańczę objęto ochroną ścisłą, która ma zabezpieczyć je przed zaśmiecaniem, niszczeniem roślinności, zabudową hydrotechniczną, kłusownictwem rybackim, płoszeniem zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym. O jakości ich wód decydują jednakże dopływy zanieczyszczeń z terenu całych zlewni, w znacznej części położonych poza obszarem chronionym. Dotyczy to w szczególności Czarnej Hańczy, której zlewnia obejmuje obszar blisko 190 km². Walory krajobrazowe oraz bogactwo flory i fauny tych małych krain rzecznych można podziwiać z punktów widokowych oraz przemierzając niektóre piesze szlaki turystyczne.

  

  

  

     

dalej