|
kliknij,
aby powiększyć
|
LASY NAD WIGRAMI
Lasy
Wigierskiego Parku Narodowego to północny fragment
Puszczy Augustowskiej, która jest największym
zwartym
kompleksem leśnym w Polsce, a wraz z lasami Litwy i
Białorusi tworzy największy obszar lasów na Niżu
Europejskim,
pokrywający prawie 3000 km². Szata roślinna
Pojezierza Suwalskiego charakteryzuje się
występowaniem licznych gatunków
roślin borealnych (północnych) oraz brakiem
niektórych ciepłolubnych gatunków drzew i krzewów.
Do głównych gatunków
drzew leśnych tworzących drzewostany parku należą
sosna zwyczajna i świerk pospolity. Mniejsza rola
przypada dębowi
szypułkowemu, brzozie brodawkowatej, brzozie
omszonej oraz olszy czarnej. Pozostałe gatunki
drzew: osika, jesion, lipa, klon
i wiąz występują jako gatunki domieszkowe w górnym,
a grab w dolnym piętrze drzewostanów. Ogółem lasy
pokrywają ponad
62 % powierzchni parku, jest to obszar o wielkości
ok. 9,4 tys. ha.
Pomimo kilkusetletniej eksploatacji, lasy wigierskie
zachowały swój puszczański charakter. Najbardziej
zbliżone do naturalnych
zbiorowisk leśnych są tu bory i lasy bagienne oraz
olsy. Na niewielkim obszarze zachowały się także
bory brusznicowe.
Bardzo charakterystyczne dla lasów Wigierskiego
Parku Narodowego jest rzadkie występowanie grabu na
siedliskach typowych
dla tego gatunku drzewa oraz stała obecność świerka
we wszystkich niemal zbiorowiskach leśnych. Dominują
tu lasy
mieszane i bory mieszane. Wzdłuż cieków wodnych
występują malownicze olsy i łęgi z bogato rozwiniętą
roślinnością runa.
W układzie przestrzennym zbiorowisk leśnych parku
można wyróżnić dwa obszary. Pierwszy, leżący na
północ od Czarnej
Hańczy, powyżej jeziora Wigry, to obszar o
zróżnicowanej konfiguracji terenu. Występują tu
mozaika na ogół dość żyznych
siedlisk ze świerkiem w górnym piętrze drzewostanów.
Drugi obszar, leżący na południe od Czarnej Hańczy,
jest znacznie
mniej zróżnicowany. Jest to teren głównie sandrowy,
przeważnie dość płaski, na którym dominują siedliska
lasu mieszanego
i boru mieszanego z górującą sosną.
Sosna zwyczajna była i jest nadal gatunkiem
panującym na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego,
występuje na prawie
80% powierzchni leśnej parku. Swoją niezmienną rolę
w drzewostanach wigierskich zawdzięcza przede
wszystkim
człowiekowi, który preferował ją w uprawach leśnych,
ponieważ jej drewno było najbardziej poszukiwane.
Jednogatunkowe
drzewostany w parku sosna tworzy tylko na
siedliskach boru bagiennego i boru świeżego z
niewielką domieszką świerka
i brzozy brodawkowatej.
Najbardziej dynamicznym gatunkiem drzewa w lasach
parku jest świerk pospolity. Dominuje w
drzewostanach na 12% powierzchni
leśnej parku. Pomimo, że jest on od czasu do czasu
nękany przez korniki, głównie kornika drukarza, to
potrafi
odrodzić się i zwiększać swój udział w drzewostanach
- od boru mieszanego do lasu wilgotnego. Świerki w
parku dorastają
do 40 m wysokości i około 3 m obwodu.
Stosunkowo mało w lasach wigierskich jest dębu
szypułkowego. Udział tego gatunku w drzewostanach
WPN-u
wynosi ok. 2,3%. Choć w czasach pierwotnych tworzył
na tym terenie drzewostany świerkowo – dębowe, a
jeszcze
do XIX wieku wokół jeziora Wigry liczne były „dumbrowy”
(dawne drzewostany dębowe), to obecnie dąb występuje
głównie
w formie domieszkowej.
Na terenach z wysokim poziomem wód gruntowych panuje
olsza czarna. Jest głównym gatunkiem w olsie, gdzie
najczęściej
występuje z domieszką brzozy omszonej i świerka.
Szczególnie dobrze olsza czarna czuje się na
terenach z lekko obniżoną
wodą gruntową i murszejącym na powierzchni torfem.
Wykazuje tu bardzo dobry wzrost i wkracza na tereny
dotąd bezleśne
(trzcinowiska, szuwary), zwiększając w ten sposób
areał powierzchni leśnej parku.
Częstą domieszkę w lasach parku na zróżnicowanych
siedliskach stanowi brzoza brodawkowata. Na
siedliskach bagiennych i wilgotnych
zastępuje ją brzoza omszona. Samodzielnie brzoza
tworzy drzewostany na 2,9% powierzchni leśnej parku.
Coraz więcej drzew osiąga w parku wymiary pomnikowe.
W okolicach Krzywego rośnie brzoza omszona o
obwodzie 257 cm,
która uznawana jest za najgrubszą w polskich parkach
narodowych. Wymiar ten nie jest co prawda imponujący
w porównaniu
z innymi drzewami, ale dla tego gatunku brzozy jest
zbliżony do największych. Na uwagę zasługuje również
wierzba krucha,
rosnąca w Sobolewie nieopodal Czarnej Hańczy. Jej
obwód wynosi 590 cm i również jest uznawana za
najgrubszą wierzbę
kruchą, rosnącą w polskich parkach narodowych. W
lasach Obwodu Ochronnego Lipniak rośnie grupa
modrzewi, która góruje
wśród innych drzew. Choć nie jest to gatunek drzewa
rodzimy dla WPN-u, to czuje się tu bardzo dobrze.
Wysokość modrzewi
dochodzi do 37 metrów. W Obwodzie Ochronnym Gawarzec
rośnie najgrubszy „parkowy” dąb, jego obwód ma 440
cm,
a wysokość wynosi 34 m. Na uwagę zasługują również
stare sosny w okolicach Krzywego i w Obwodzie
Ochronnym Lipowe.
Obwód najgrubszej z nich wynosi 294 cm, a wiek
dochodzi do 300 lat. Wymiary „pomnikowe” mają także:
wiąz z Gawarca
(obwód 345 cm), jesion wyniosły w Wasilczykach
(obwód 261 cm), lipa drobnolistna na Jastrzębach
(obwód 320 cm), świerk
pospolity w Obwodzie Ochronnym Lipowe (obwód 312 cm)
i lipa drobnolistna z Wysokiego Mostu (obwód 460
cm).
W lasach Wigierskiego Parku Narodowego
najliczniejszą grupę siedlisk leśnych stanowią
grądy. Są to wielogatunkowe
i wielowarstwowe zbiorowiska leśne występujące na
żyznych glebach gliniastych. W drzewostanach
grądowych dominują: dąb
szypułkowy, lipa drobnolistna i potężne świerki. W
wielu przypadkach warstwa podszytu i runo zachowały
cechy zbiorowisk
bliskie naturalnym. W grądach parku licznie
występują gatunki roślin chronionych i rzadkich, np.:
wawrzynek wilczełyko i lilia
złotogłów. Duży udział w lasach wigierskich ma
subborealny bór mieszany. Siedlisko to jest bardzo
niejednorodne, z różnym
udziałem świerka w drzewostanie. Drzewostan tworzy
przede wszystkim sosna z niewielkim udziałem brzozy
brodawkowatej
i sporadycznie występującym dębem szypułkowym. Dolne
piętro drzewostanu buduje świerk.
Wzdłuż dolin rzecznych i w lokalnych, często
rozległych, zagłębieniach terenu, z dala od
otwartego lustra wody, występują
olsy. Drzewostan buduje tu olsza czarna i brzoza
omszona, inne gatunki drzew pojawiają się rzadko i w
niewielkich
ilościach. Bardzo charakterystyczne dla olsów są
kępy powstające wokół pni drzew, tworzące się pod
wpływem wahań
poziomu wody gruntowej.
Na silnie uwodnionych glebach, w dolinach rzek i
strumieni oraz na obrzeżach olsów rosną łęgi. Na tym
żyznym siedlisku
występuje głównie olsza czarna ze świerkiem i brzozą
omszoną, czasami w małych ilościach występuje jesion
i czeremcha.
Łęgi są okresowo w ciągu roku podtapiane lub
zalewane.
Bardzo cennym zbiorowiskiem leśnym w parku jest bór
bagienny, występujący z reguły w zatorfionych,
bezodpływowych
zagłębieniach terenu lub na obrzeżach sucharów.
Drzewostan zbudowany jest głównie z luźno rosnącej
sosny, często
z udziałem brzozy omszonej. Bory bagienne pełnią
bardzo istotną rolę w ekosystemach leśnych parku, są
naturalnymi obszarami
retencji wód.
Niewielka część ekosystemów leśnych (ok. 3%
powierzchni lasów) została objęta ochroną ścisłą. W
tych fragmentach wigierskich
drzewostanów „gospodaruje” wyłącznie przyroda. Na
większości obszarów leśnych parku prowadzi się
zabiegi ochronne,
których nadrzędnym celem jest przywrócenie
naturalnego dla poszczególnych siedlisk składu
gatunkowego drzewostanów,
ich zróżnicowania wiekowego i przestrzennego.
Stopniowa przebudowa drzewostanów jest prowadzona w
parku zgodnie
z naturalnymi procesami zachodzącymi w zbiorowiskach
leśnych. Sadzonki młodych drzew – właściwych dla
danego siedliska
- są wprowadzane przede wszystkim w miejscach, gdzie
z różnych przyczyn, takich jak: wiatrołomy, wywroty,
obumieranie
na skutek anomalii klimatycznych, żerowanie owadów
lub zasiedlenie przez pasożytnicze grzyby, powstały
przerzedzenia
i luki. Jednocześnie część obumarłych drzew
pozostawia się w lesie do naturalnego rozkładu.
Martwe drzewa są bezcenne
dla ekosystemów leśnych parku. Próchniejące drewno
jest środowiskiem życia wielu organizmów: grzybów,
roślin i zwierząt.
Prowadzone przez park zabiegi ochronne przyczyniają
się do utrzymania w lasach równowagi ekologicznej i
zwiększają ich
różnorodność przyrodniczą.
|
