Po utworzeniu Wigierskiego Parku Naro- dowego pojawiło się sporo nowych badaczy i prac. Bardzo wiele nowych informacji wniosła praca A. Jutrzenki-Trzebiatowskiego, J. Dziedzica i T. Szarejki z 1994 roku. Wydłużyła ona listę flory parku o kolejne 98 taksonów. W czasie istnienia Wigierskiego Parku Narodowego jego obszar był odwiedzany przez botaników z uniwersytetów z całej Polski, a stan wiedzy o jego florze ulegał dalszemu poszerzeniu. Również pracownicy Pracowni Naukowo-Badawczej Wigierskiego Parku Narodowego mają swój wkład w eksplorowanie flory tego obszaru. W chwili obecnej na liście roślin naczyniowych WPN znajduje się 999 taksonów rodzimych roślin naczyniowych, gatunków obcych trwale zadomowionych i niektórych roślin hodowlanych. Lista ta oczywiście nie jest jeszcze zamknięta i z czasem będzie ulegała wydłużeniu. Szczególnie mało jeszcze wiadomo o gatunkach i odmianach roślin uprawnych i ozdobnych, hodowanych na terenie WPN.
Wątlik błotny (Hammarbya paludosa). Fot. M. Romański
Flora Suwalszczyzny, a więc i Wigierskiego Parku Narodowego, jest odmienna od flory pozostałej części Polski niżowej. Wynika to z odrębności klimatycznej tego fragmentu kraju. Polska północno-wschodnia znajduje się już w strefie wpływów chłodniejszych, północnych mas powietrza. W związku z surowszym klimatem na obszarze tym nie występuje już wiele gatunków mniej odpornych na mróz – w drzewostanach nadwigierskich lasów nie występują takie gatunki jak: lipa szerokolistna Tilia platyphyllos, dąb bezszypułkowy Quercus sesislis, czy buk Fagus silvatica; natomiast stałą domieszkę, nawet w lasach liściastych, stanowi świerk Picea abies. Odrębność leśnych zbiorowisk roślinnych północno-wschodniego krańca Polski jest na tyle duża, iż obszar ten jest zaliczany do borealnej strefy lasów i borów mieszanych, a nie do tzw. strefy nemoralnej – lasów liściastych zrzucających liście na zimę obejmującej przeważającą część Polski. Znaczne różnice występują również we florze roślin zielnych. Liczne gatunki pospolite w całej Polsce niżowej są tutaj znacznie rzadsze, bądź nie występują wcale, natomiast wyraźna jest obecność gatunków chłodniejszego, północnego klimatu, pochodzących ze strefy borealnej i subarktycznej. Częstsze jest także występowanie tzw. reliktów poglacjalnych, czyli gatunków, które przetrwały w specyficznych warunkach mikrosiedliskowych od czasów zlodowacenia. Na bogactwo flory ma wpływ wielkie urozmaicenie młodoglacjalnego krajobrazu Wigierskiego Parku Narodowego. Konsekwencją urozmaiconej rzeźby terenu jest występowanie mozaiki różnorodnych siedlisk, a tym samym występowanie specyficznych warunków mikroklimatycznych i mikrosiedliskowych. Z jednej strony występują miejsca umożliwiające przetrwanie gatunków związanych z surowym, północnym klimatem, z drugiej zaś, na nagrzanych i osłoniętych skarpach wzniesień morenowych występują warunki dogodne do rozwoju gatunków, związanych ze znacznie cieplejszymi obszarami Europy. Od zachodu docierają tu gatunki związane z łagodnym, atlantyckim klimatem, od południa zaś gatunki pontyjsko-pannońskie, czyli z centrum występowania w południowo-wschodniej Europie, związane z suchymi i ciepłymi obszarami stepowymi.
|
Kukuczka kapturkowata (Neottianthe cucullata).
Ze względu na to, iż cała wschodnia Polska znajduje się w strefie przejściowej między wpływami łagodnego klimatu atlantyckiego i klimatu kontynentalnego, charakterystycznego dla wschodniej Europy, docierają tu również gatunki mające swoje centra występowania w głębi kontynentu. Położenie w strefie przejściowej wpływów kilku typów klimatu oraz ogromna różnorodność siedlisk warunkuje właśnie odrębność i bogactwo flory parku. Na bogactwo flory tego obszaru znaczny wpływ miało również tradycyjne rolnictwo. Tylko dzięki temu do dziś zachowały się bardzo cenne, półnaturalne typy siedlisk (jak np. wilgotne, ekstensywnie wykorzystywane łąki), stanowiące ostoję wielu, obecnie rzadkich i ginących, gatunków roślin. O dużej wartości flory Wigierskiego Parku Narodowego świadczy często obfite występowanie wielu gatunków chronionych, rzadkich czy wymierających. Na terenie WPN stwierdzono występowanie 70 taksonów podlegających ochronie całkowitej i 20 objętych ochroną częściową. Występują tutaj 32 taksony roślin naczyniowych wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi oraz 53 umieszczone na liście roślin rzadkich i ginących w Polsce. Dużym walorem tego obszaru jest również znacznie mniej liczna obecność, niż w innych rejonach Polski, gatunków obcych, stanowiących realne zagrożenie dla naszych rodzimych gatunków. Z najcenniejszych gatunków występujących na terenie parku można wymienić takie, jak: brzoza niska Betula humilis, wełnianeczka alpejska Baeothryon alpinum, wątlik błotny Hammarbya paludosa, wyblin jednolistny Malaxis monophyllos, lipiennik loesela Liparis loeselii, kukułka bałtycka Dactylorhiza baltica, kukułka Ruthego Dactylorhiza ruthei, kukułka krwista, odmiana żółtawa Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca, kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata, obuwik pospolity Cypripedium calceolus, fiołek torfowy Viola epipsila, skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus, turzyca strunowa Carex chordorrhiza, żurawina drobnolistkowa Oxycoccus microcarpus, wielosił błękitny Polemonium coeruleum, wełnianka delikatna Eriopphorum gracile, rdestnica nitkowata Potamogeton filiformis, rdestniczka gęsta Gröenlandia densa.
Lilia złotogłów (Lilium martagon). Fot. M. Romański
|
