Perspektywa regionalna

W Wigierskim Parku Narodowym występują prawie wszystkie podstawowe formy rzeźby terenu związane z działalnością lodowca, m.in. płaskie i faliste równiny sandrowe, często urozmaicone zagłębieniami bezodpływowymi, faliste i pagórkowate wysoczyzny morenowe, oraz obniżenia wytopiskowe. 

   

Pola wsi Leszczewek. Fot. M. Kamiński

  

Powszechnym elementem są też głęboko wcięte rynny lodowcowe powstałe na skutek erozyjnej działalności lądolodu. Dobrze wykształcone są również formy młodsze, powstałe po ustąpieniu lodowca, takie jak: równinne poziomy przyjezierne, doliny rzeczne, równiny akumulacji organogenicznej, czyli polegającej na gromadzeniu szczątków organicznych, głównie roślin. Silnie zróżnicowane są również jeziora, zarówno pod względem genezy, kształtu i wielkości, jak i trofii.

Położenie geobotaniczne Wigierskiego Parku Narodowego w obrębie Działu Północnego i blisko granicy z Działem Bałtyckim jest przyczyną występowania specyficznej roślinności. Przy porównaniach z obszarem całej Polski zwykle podkreślany jest subborealny charakter tej roślinności i obecność zbiorowisk właściwych dla obszarów położonych na północny wschód od naszego kraju, które tu występują w postaci zubożałej florystycznie. Równocześnie jest to obszar, gdzie kończą swój zasięg zbiorowiska ciepłolubne, takie jak dąbrowy świetliste i murawy kserotermiczne. Znane z okolic Wigier zbiorowiska zbliżone do świetlistych dąbrów reprezentują kresowe postaci tego zespołu. Wigierski Park Narodowy jest także granicznym obszarem występowania niektórych zbiorowisk segetalnych (związanych z uprawami). Również liczne są zbiorowiska o typologicznym charakterze przejściowym, tzn. takie, których kombinację tworzą gatunki z różnych grup syngenetycznych.

Wiele różnych schematów regionalizacyjnych (w tym m.in. fizycznogeograficzny, geobotaniczny i leśny) podkreśla podział Wigierskiego Parku Narodowego na dwie części: północną i południową. Na północy przeważają formy morenowe, zbudowane z piasków i glin zwałowych, żwirów i głazów, zajęte przez siedliska żyźniejsze i o wyższej produktywności. Na południu natomiast - równiny sandrowe utworzone z piasków wodnolodowcowych przykrywających miejscami moreny czołowe. Dominują tu ubogie siedliska borowe, zajęte w większości przez zbiorowiska leśne.

Widok z wieży widokowej
w Starym Folwarku. W głębi klasztor
pokamedulski w Wigrach. Fot. M. Kamiński

Łąki w okolicy wsi Wiatrołuża. Fot. M. Kamiński

Specyfika położenia w regionie oraz stopień zachowania mozaiki ekosystemów i sekwencji siedliskowych powoduje, że do najważniejszych motywów ochrony przyrody na analizowanym terenie należy: chęć utrzymania różnorodności i kompleksowości fizycznogeograficznej i geobotanicznej, trwałe zachowanie typowych i reprezentatywnych dla regionu układów przestrzennych, potrzeba ochrony osobliwości przyrodniczych, do których należą m.in. jeziorka dystroficzne („suchary”), oraz umożliwienie naturalnej dynamiki zbiorowisk występujących na granicy zasięgów lub też o charakterze przejściowym.

  

Ciąg dalszy